Zorlukları Avantaja Dönüştürmek: Mümkün mü?

Eleştirel Düşünmenin Önemi ve Geliştirilmesi

Günümüz dünyasında bilgiye erişim oldukça kolaylaşmışken, bu bilgilerin anlamlandırılması, işlenmesi ve doğru kararlar alınması giderek karmaşık bir hale gelmektedir. Akademik başarı veya teknik yetkinlik artık tek başına yeterli görülmemektedir. Profesyonel yaşamda, sosyal ilişkilerde ya da eğitim süreçlerinde bireyin kendini tanıması, olaylara çok yönlü yaklaşabilmesi ve çözüm odaklı düşünmesi hayati bir yetenek haline gelmiştir: Eleştirel düşünme.
Peki, sıkça gündeme gelen bu kavram nedir? Hayatımıza ne tür bir katkı sağlar?

Klinik Psikolog / Psikoterapist Dr. Yasemin Meriç Kazdal

ANLAMAYA ÇALIŞMAK, ELEŞTİRMEK DEĞİLDİR
“Eleştirel düşünme” denilince akla genellikle eleştirip kusur bulmak ya da olumsuz bir perspektifle yaklaşmak gelebilir. Ancak burada kastedilen “eleştirel” terimi; önyargısız, sorgulayıcı ve kapsamlı bir düşünme tarzını ifade eder. Yani, olan biteni anlamaya çalışan ve duygulardan ziyade verilerle ve mantıkla hareket eden bir zihin durumudur.
İngilizce karşılığı critical thinking olan bu kavram, bir problemin olumlu ve olumsuz tüm yönlerini nesnel bir şekilde değerlendirme, inceleme ve sonuçlara ulaşma becerisidir. Duygu ve düşüncenin dengelendiği, sezgi ve verinin birlikte çalıştığı bu düşünsel yapı; bireyi sadece çözüm bulan değil, aynı zamanda çözüm üreten bir birey haline getirir.
İŞE ALIMDA NEDEN ÖNEMLİ?
Günümüz iş dünyasında, yeni nesil işe alım kriterleri arasında “problem çözme”, “analitik düşünme” ve “aktif öğrenme” gibi nitelikler öne çıkmaktadır. İşverenler, yalnızca görevini yerine getiren değil; kriz anlarında çözüm üretebilen, yaratıcı fikirler geliştirebilen ve eleştirel düşünebilen bireyleri tercih etmektedir.

Zira bu yetkinlik, inisiyatif alabilen bir profil sunar. Karar verirken yalnızca duygularıyla değil, mantıklı analizlerle hareket edebilen ve farklı bakış açılarını değerlendirebilen insanlar her alanda başarılı olma fırsatı yakalamaktadır.
ELEŞTİREL DÜŞÜNME NASIL GELİŞTİRİLİR?
Bu yetenek doğuştan gelen bir özellik değildir. Aksine; gelişime açık, öğrenilebilen ve zaman içerisinde güçlendirilen bir zihinsel disiplindir. Eleştirel düşünmeyi geliştirmek için bazı temel adımlar aşağıda sıralanmıştır:

Problemi belirleyin: Öncelikle ne ile karşı karşıya olduğunuzu anlamaya çalışın. İlk gelen çözüm önerisine hemen kapılmayın.
Bilgi toplayın: Sorunu anlamak için farklı kaynaklardan bilgi alın. Açık fikirli ve önyargısız olun.
Analiz edin: Bilgileri ve çözüm önerilerini gerçeklik, tutarlılık ve uygulanabilirlik açısından değerlendirin.
Farklı açılardan değerlendirin: Görmeyi atladığınız olasılıkları keşfetmek için değişik bakış açılarını göz önünde bulundurun.
Sebep-sonuç ilişkisi oluşturun: Önerdiğiniz çözümlerin olası sonuçlarını mantıksal olarak inceleyin.
Görüş alışverişine açık olun: Güvendiğiniz kişilerle düşüncelerinizi paylaşarak geri bildirim alın.
Yürürlüğe koyun ve değerlendirin: Seçtiğiniz çözümü uygulayın ve etkilerini gözlemleyin.
ZORLUKLAR, DERİN BEYİNSEL BECERİLER GEREKTİRİR
Eleştirel düşünme; duygularla boğulmadan düşünmeyi, kararsızlık içinde kaybolmadan hareket etmeyi ve etiketleme olmaksızın anlamayı sağlar. Bu beceri, yalnızca iş yaşamında değil; çocuk yetiştirmekten partnerle yaşanan çatışmalara kadar çeşitli alanlarda bireye bir “denge pusulası” sunar.

Problemleri çözmekte zorlanıyor, olaylara dar bir çerçeveden bakıyor, iletişimde sürekli aynı kalıplara takılıyorsanız... Belki de mental olarak esneklik kazanmaya zamanınız gelmiştir. Eleştirel düşünme, bir kas gibi geliştirilir; düzenli uygulandıkça güçlenir. Dilerseniz, bu süreçte bir uzman eşliğinde yol alarak sureti geliştirip yalnızca sorunları çözmekle kalmaz, aynı zamanda onları fırsata dönüştürmeyi de öğrenebilirsiniz.