Yeni Kaledonya'da Anlaşma Reddedildi

Fransa'nın geçen ay açıkladığı ve Yeni Kaledonya'ya daha fazla özerklik sağlamayı hedefleyen anlaşma, yerli Kanak toplumunun en büyük siyasi birlikteliği tarafından kabul edilmedi. Paris'te on gün süren müzakerelerin ardından elde edilen uzlaşma, "Yeni Kaledonya Devleti" olarak adlandırılan, Fransız Anayasası'na dahil edilecek yeni bir statü oluşturulmasını kapsıyordu. Anlaşmanın içeriğine göre bölge halkı hem Fransız hem de Kaledonya vatandaşlığına sahip olacak, ancak tam bağımsızlık gündeme getirilmeyecekti. Ancak, Yeni Kaledonya'nın en güçlü bağımsızlık hareketi olan Kanak Sosyalist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLNKS), olağanüstü kongresinde bu anlaşmayı oybirliğiyle reddetti.

“TEMEL İLKELERİMİZLE BAĞDAŞMIYOR”

FLNKS temsilcisi Dominique Fochi, “Bu taslak, mücadelemizin temel ilkeleriyle uyuşmuyor. Bu nedenle kabul etmiyoruz,” şeklinde konuştu. Diğer bir üye olan Marie-Pierre Goyetche de destekçilerine, “Eğer devlet bunu dayatmaya çalışırsa, buna karşı durun” çağrısında bulundu. Yerel basına yansıyan haberlere göre, anlaşmada yeni bir bağımsızlık referandumuna yer verilmemesi, özellikle Kanak halkı için en büyük hüsran oldu. Fransa’nın Denizaşırı Topraklar Bakanı Manuel Valls, “tarihi bir uzlaşma” olarak tanımladığı bu planı kurtarmak amacıyla önümüzdeki hafta Yeni Kaledonya’ya gitme niyetini açıkladı. Bölgedeki gerilim, geçtiğimiz yıl mayıs ayında patlak veren olaylarla hâlâ taze. Fransa’nın binlerce yerli olmayan uzun süreli yerleşimciye oy verme hakkı tanıma girişimi, geniş çaplı protestolara yol açtı ve çıkan isyanlarda en az 14 kişi yaşamını yitirdi, büyük maddi zararlar meydana geldi.

YENİ KALEDONYA NEDEN ÖNEMLİ?

Fransa'nın Denizaşırı Bölgeler Topluluğu üyesi olan Yeni Kaledonya, Avustralya'nın yaklaşık 1.210 kilometre, Fiji'nin ise yaklaşık 1.500 kilometre batısında yer alıyor ve büyük nikel rezervleri ile tanınıyor. Fransa'nın Denizaşırı Bölgeler Topluluğu, toplamda yaklaşık 2.65 milyon kişinin yaşam sürdüğü ve dört ayrı yönetim biçimine ayrılan toprakları ifade ediyor:

• Départements et régions d’outre-mer (DOM-ROM) (Denizaşırı il),
• Collectivité d’outre-mer (COM) (Denizaşırı kolektivite),
• Collectivité sui generis (CSG) (Kendine özgü bölge),
• Terres australes et antarctiques françaises (TAAF) (Fransız Güney ve Antarktika Toprakları).

Bu bölgeler, Fransa'nın sömürge döneminden kalma topraklarını ifade etmektedir. Yeni Kaledonya, diğer Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu üyeleri gibi Fransa'ya bağlıdır. Kendine özgü bölge (CSG) statüsü ile tanımlanan bu yer, Fransa’nın sömürge toprakları arasında CSG statüsüne sahip olan tek bölge olma özelliği taşımaktadır. CSG statüsü, bölgeye geniş bir özerklik tanıyarak, yerel hükümet kurma ve yasalar çıkarma gibi yetkiler vermektedir. Yeni Kaledonya'nın CSG statüsü, 1998 yılında imzalanan Nouméa Anlaşması ile belirlenmiş ve 'bağımsızlık referandumları yapılmasını' da öngörmüştür. 4 Kasım 2018 tarihinde yapılan referandumda, ada halkının yüzde 56,4'ü Fransa'dan bağımsızlık istemediğini ifade ederek adanın denizaşırı bölge olarak kalmasını desteklemiştir.

2024 PROTESTOLARI

Yeni Kaledonya’da sömürge karşıtı ve bağımsızlık yanlısı güçlerin mücadelesi yeni bir olgu değil. Özellikle, adada çoğunluğu oluşturan Kanak halkı, en büyüğü 1878 yılında gerçekleşen birçok isyan düzenledi ve bu isyanlar Fransız sömürge güçleri tarafından bastırıldı. 2024 eylemlerinin tetiğini çeken durum ise, Paris yönetiminin Yeni Kaledonya’nın CSG statüsünün istismarına neden olabilecek yeni bir seçim yasası ilan etmesi oldu. En son 2021 yılında yapılan bağımsızlık referandumunda, seçmenlerin yüzde 96,49'u bağımsızlık istemedi. Ancak, seçimlere kayıtlı seçmenlerin yarısından fazlası bu oylamaya katılmadı ve katılım oranı rekor bir düşüşle yüzde 43.90’da kaldı. Bu durum, Yeni Kaledonya halkının Fransa’nın siyasi hakimiyetine dair güvensizliğini gözler önüne seriyor. Fransa’nın Yeni Kaledonya anayasası için öngördüğü 'yenilik' doğrultusunda, artık adalarda 10 yıl ve daha fazla yaşayan herkes oy kullanma hakkına sahip olacak. Paris yanlısı Fransız nüfusunun yanı sıra, dışarıdan gelenlerin sayısının artması, yerli halk ve dolayısıyla yerli seçmenin seçimlerdeki nüfuzunu azaltıyor. Bölgededeki protestolarda, medyaya yansıyan haberlere göre 10'dan fazla ölüm, 200'den fazla yaralanma kaydedildi; yaklaşık 200 kişi gözaltına alındı. Adada sıkıyönetim ilan eden Fransa, protestoları bastırmak amacıyla özel kuvvetlerden (RAID ve GIGN) oluşan 500 kişilik askeri bir güç gönderdi.