Türkiye'nin Hava Savunma Sistemleri Ne Durumda?

Ortadoğu, bir kez daha füze ve roket sesleriyle çalkalanıyor. Balistik füzelerin ve insansız hava araçlarının gerçekleştirildiği saldırılar, İran ve İsrail'deki büyük şehirlerin semalarında devam ederken, ülkelerin savunma hatlarının gökyüzünde başladığı gerçeği bir kez daha gözler önüne seriliyor. Peki, Türkiye'nin hava savunması ne kadar etkili?

Hasan Kalyoncu Üniversitesi Eğitim Üyesi Doç. Dr. Murat Aslan, "Öyle bir coğrafyada yaşıyoruz ki, iki ayrı ülke anlaştıklarında birbirlerine gönderilen roketler, ya Türk hava sahasının içinden ya da yanından geçmek zorunda." dedi. "Bu durumu seyretme lüksüne sahip değilsiniz." şeklinde konuşan Aslan, "Eğer izlemeye devam ederseniz, evinizde sürekli dolaşan yabancıların olmasına neden olursunuz." ifadelerini kullandı.

Soğuk Savaş Yıllarında Türkiye'nin Hava Savunma Stratejisi

Doğuda İran, güneyde Suriye, Irak ve İsrail; kuzeyde ise Ukrayna-Rusya hattıyla çevrili olan Türkiye'nin hava savunması için çözüm arayışları, soğuk savaş dönemine kadar uzanıyor. Türkiye, NATO’nun doğu kanadında yer alarak, özellikle boğazların hava savunması için ilk olarak Amerikan yapımı Nike Hercules sistemini envanterine almıştır.

Sonrasında Hawk füzeleri, radar istasyonları ve NATO komuta sistemleri kullanılmaya başlandı. 1990’lı yılların başında, alçak irtifada hava savunması için omuzdan atılan Stinger füzesi envantere girdi. Türkiye, ilk somut füze tehdidi ile 1990’lı yılların başında Körfez Savaşı sırasında karşı karşıya geldi. Saddam rejiminin SCUD füzelerine karşı ABD Patriot bataryaları Türkiye’de ilk kez konuşlandırıldı. NATO komutası altında kullanılan Patriot bataryaları, 2012 yılında Suriye'deki iç savaş sebebiyle tekrar Türkiye’ye gönderildi. İspanya, İtalya, Hollanda, Almanya ve ABD'ye ait bataryalar, Suriye sınırındaki şehirlerin havadan korunmasına yardımcı oldu. 2013 yılında Türkiye, yerli bir hava savunma sistemi için açtığı ihale sonucunda Çin tarafından geliştirilen FD-2000 hava savunma sistemini seçti, ancak ihale kazanan şirket ABD yaptırım listesindeydi ve NATO'dan itirazlar geldi. Çin’in kazandığı ihale, 2015 yılında iptal edildi.

Hava Savunmada Kilit Sistem: S-400

Siyasi gerekçeler ve teknoloji paylaşımına dair kısıtlamalar nedeniyle müttefiklerinden hava savunma sistemi satın alamayan Türkiye, acil ihtiyacı için Rusya'nın kapısını çaldı. 2017 yılında Rusya ile imzalanan anlaşmayla alınan S-400 hava savunma sistemleri, 2019'da Ankara'ya ulaşırken, Türkiye bu seçim nedeniyle ABD yaptırımlarına maruz kaldı ve F-35 savaş uçağı projesinden çıkarıldı. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) hava savunma ağı içinde en uzun menzilli sistem S-400'lardır. Resmi açıklama yapılmasa da Ankara'da konuşlandığı bilinen S-400 bataryaları, kullandığı füzelere göre 40 ile 400 kilometre arasında hedef menziline sahiptir. 600 kilometreye kadar hedef tespiti yapabilen S-400, aynı anda 80 hedefi takip edebilir ve 36 hava hedefine füzelerle saldırı gerçekleştirebilir.

S-400 hava savunma sistemi, 30 kilometreye kadar irtifada savaş uçakları, seyir füzeleri, balistik füzeler ve insansız hava araçlarına karşı tam koruma sağlamaktadır. Ancak bu sistem, Türkiye'nin dahil olduğu NATO’nun entegre komuta ve kontrol ağına bağlanamamakta ve bağımsız çalışmaktadır.

Aslan, "Öyle bir sistem tesis etmelisiniz ki, tüm hava savunma sistemlerine, en erken ihbarı hava tehdidi uzaktayken verebilmeli. Tehdit yaklaştıkça, uzaktan geriye doğru farklı silah sistemleri birbirleriyle entegre bir şekilde devreye girmelidir." ifadelerini kullandı. Türkiye'nin Hava Savunma Sistemleri

Türkiye'nin uzun menzil yüksek irtifada milli hava savunma sistemi SİPER, halen geliştirilme aşamasındadır. ASELSAN, Roketsan ve TÜBİTAK-SAGE tarafından üretilen SİPER, 100 kilometreyi aşan hedef menziline sahiptir. 20 kilometre irtifada hedef takibi yapılan SİPER’in arayıcı radarı, 450 kilometreden hedef takibi yapabiliyor ve aynı anda 20 hedefe füzeler gönderebiliyor.

2024 itibarıyla testleri tamamlanan SİPER’in ilk fazı TSK envanterine girmiştir. Daha uzun menzilli ve daha yüksek irtifada etkili olacak SİPER-2 ve SİPER-3'ün testleri devam ediyor. SİPER hava savunma sistemi, 4, 5 ve 6. ürünleriyle sırasıyla kısa menzil, orta menzil balistik füzeler ve hipersonik füzelere karşı koruma sağlaması planlanmaktadır.

HİSAR ve KORKUT Sistemleri

Türkiye'nin çok katmanlı hava savunma sistemlerinin kısa ve orta menzil menzilini kapsayan HİSAR'lar, ASELSAN ve ROKETSAN tarafından geliştirilmiştir. HİSAR-A, 5 kilometreye kadar irtifada insansız hava araçları, seyir füzeleri ve helikopterlere karşı savunma sağlayabilmektedir. HİSAR-A, pek çok taktik askeri birliğin hava tehditlerine karşı korunmasına yönelik görev yapmaktadır. HİSAR-O ise 15 kilometreye kadar irtifada askeri üslerin ve kritik tesislerin hava savunmasını temin eder.

Alçak irtifada uzun yıllardır kullanılan yerli bir ürün olan KORKUT da hava savunmasında önemli bir yere sahiptir. Parçalı mühimmata sahip olan KORKUT, mekanize birlikleri ve konvoyları hava tehditlerine karşı koruyabilmektedir; bunlar arasında dronelar ve insansız hava araçları da bulunmaktadır.

Çelik Kubbe: Entegre Savunma Çözümü

Farklı hava tehditlerine karşı çeşitli yetenekler sunan bu sistemlerin tam anlamıyla işlevsel bir koruma şemsiyesi oluşturabilmesi için Çelik Kubbe geliştirilmekte. Çelik Kubbe, alçak, orta ve yüksek irtifada görev yapan hava savunma sistemleri arasında iletişimi sağlayacak ve tehditlere karşı ortak bir hava resmi oluşturacaktır.