Türk Devletleri Zirvesi'nde Ne Gelişmeler Yaşandı?

Türk Devletleri Teşkilatı 12. Zirvesi Azerbaycan’da Gerçekleşti

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) 12. Zirvesi, 7 Ekim tarihinde Azerbaycan’ın Gebele kentinde yapıldı.
Zirveye ev sahipliği yapan Azerbaycan, Türkiye, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Macaristan, Türkmenistan ve KKTC liderlerini “Bölgesel Barış ve Güvenlik” başlığı altında bir araya getirdi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in liderliğinde, aralarında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da bulunduğu liderlerin katılımıyla gerçekleşen zirvenin en kayda değer çıktısı, TDT’nin jeopolitik değişimler ve tehditler karşısında “savunma ve güvenlik” meselelerini daha fazla ön plana çıkarması oldu.
Zirvenin sonunda yayımlanan Ortak Bildiride, TDT ülkelerinin ortak bir stratejik vizyon çerçevesinde küresel ve bölgesel meselelerde birlikte hareket etmelerinin gerekliliği vurgulandı; terör başta olmak üzere güvenlik risklerine karşı işbirliğinin güçlendirilmesi gerektiği ifade edildi.
TDT üyeleri arasındaki ilişkilerin “stratejik ortaklık” düzeyine yükseltilmesi için gerekli anlaşmanın yapılması çağrısına da yer verilen bildirgede, Türk devletlerinin küresel ölçekteki potansiyelinin dikkate alınarak daha iddialı hedefler belirlemesi ve buna uygun mekanizmalar oluşturması gerektiği belirtildi.
Aliyev’den Ortak Tatbikat Önerisi
Zirvedeki konuşmalar, sonuç bildirgesinde yer alan unsurlardan daha somut ve geleceğe yönelik olası işbirliği alanlarını içermekteydi.
Özellikle Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev’in, güvenliğin ekonomik kalkınmanın ön koşulu olduğunu belirtmesi ve bu durumu Güney Kafkasya’da son dönemde yaşanan gelişmelerle örneklendirmesi dikkat çekti.
Aliyev, uluslararası hukukun temel prensiplerinin ihlal edildiği bir zamanda TDT ülkeleri arasında askeri ve askeri teknik işbirliğinin önemine dikkat çekerek, “Bu kapsamda Azerbaycan ile Türkiye arasında derin işbirliği bulunmaktadır. Son bir yıl içerisinde Türkiye ile 25'ten fazla ortak tatbikat gerçekleştirdik. TDT ülkeleri arasında savunma ve güvenlik alanında geniş işbirlikleri göz önüne alındığında, 2026 yılında Azerbaycan’da TDT ülkelerinin ortak askeri tatbikat yapmasını öneriyorum,” şeklinde konuştu.
Aliyev, bu önerisini sunarken 2009 yılında imzalanan Nahçıvan Anlaşması’na da atıfta bulundu ve barışın korunması ile güvenliğin TDT’nin ana sorumluluklarından biri olduğunu hatırlattı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın ortak tatbikat önerisinin, Bakü ile Moskova arasındaki ilişkilerin gergin bir süreçten geçtiği bir dönemde gündeme gelmesi ayrıca dikkat çekici bulunuyor. Azerbaycan, geçtiğimiz yıl sonunda 38 yurttaşının ölümüne sebep olan uçak kazasından Rusya’yı sorumlu tutmakta ve bu konuda Putin yönetiminden somut taleplerde bulunmaktadır.
Rusya ile daha kapsamlı ilişkiler içinde bulunan Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’ın daha temkinli bir yaklaşım sergileyecekleri öngörülüyor. Tarafların ilk aşamada Siber Güvenlik Konseyi kurulması yönünde adımlar atabileceğine dair değerlendirmeler yapılıyor.
TDT Artık Sadece Kültürel Birlik Değil
Cumhurbaşkanı Erdoğan, TDT’nin değişen jeopolitik düzen ve ortak riskler karşısında yeni görevler üstlenmesi gerektiğini ifade etti.
Azerbaycan dönüşü gazetecilerin TDT’nin savunma ve güvenlik alanında daha ileri adımlar atmasının mümkün olup olmadığını sorduğunda, “Türk Devletleri Teşkilatı artık sadece kültürel bir birlik değil. Stratejik bir dayanışma platformudur,” yanıtını veren Erdoğan, risk bulunan yerlerde tedbirlere de ihtiyaç olduğunu dile getirdi:
“İstihbarattan, sınır güvenliğinden siber alana kadar çok boyutlu işbirliğini tartışıyoruz. Dünya genelinde savunma harcamalarını artırma ve güvenlik konularında ileri adımlar atma eğilimi mevcut. Türk Devletleri Teşkilatı üyeleri olarak bizler de bu yönde adımlar atıyoruz. Gelecekte atılacak adımlar her türlü perspektiften değerlendirilecektir.”
Erdoğan, Türkiye’nin gelecek yıl TDT’de dönem başkanlığını üstleneceğini de duyurdu. Türkiye’nin dönem başkanlığı döneminde, hem güvenlik hem de savunma sanayi işbirliği alanlarında yeni bir ivme kazandırılması ve ayrıca KKTC’nin TDT içindeki konumunun daha belirgin hale gelmesi öngörülüyor.
TDT Plus Formatı Uygulamaya Geçti
TDT zirvesinin önemli çıktılarından biri de TDT Plus adıyla yeni bir formatın hayata geçirilmesi oldu. TDT’nin üye olmayan ülkeler ve kuruluşlarla daha esnek bir işleyiş sağlamasını amaçlayan bu format, zirve bildirgesinde yer aldı.
TDT Plus formatının, Türk Devletleri Teşkilatı’nın uluslararası görünürlüğünü artırma, etki alanını genişletme ve işbirliğini derinleştirerek küresel aktör olma hedeflerine ulaşmasında yararlı olacağı kaydedildi.
Zengezur Koridoru TDT Gündeminde
TDT Zirvesinde ele alınan konulardan biri de Azerbaycan ve Ermenistan liderlerinin 8 Ağustos’ta ABD Başkanı Donald Trump’ın aracılığıyla kalıcı barış anlaşmasının imzalanması için attıkları önemli adımlardı.
Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın Beyaz Saray buluşmasından sonra gerçekleşen ilk TDT zirvesinde bu konu ve özellikle bağlantı projeleri masaya yatırıldı.
Anlaşmanın Azerbaycan ile Nahçıvan arasında engelsiz ulaşımı sağlaması açısından önemi vurgulanan Türk devletleri, Zengezur Koridoru, Bakü-Tiflis-Kars demiryolu, Trans-Hazar Uluslararası Doğu-Batı Orta Koridoru ve Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolu ile Avrupa-Asya ticaret yollarını çeşitlendirme çabasına devam edeceklerini belirtti.