TSUNAMİ NEDİR, NE İFADE EDER?

Tsunami, açık denizlerde oluşan ve kıyı bölgelerinde yer alan yerleşim alanlarını etkileyen devasa dalgalardır. "Tsunami" terimi, 1896 yılındaki Büyük Meji Tsunamisi ile birlikte dünya literatürüne girmiştir. Genellikle Pasifik Okyanusu'nda meydana gelen bu doğal afet, diğer denizlerde ve okyanuslarda nadiren gözlemlenir. Dalga boyu yüzlerce kilometreye kadar yükselebilen tsunamilere bazı bilim insanları tarafından gelgit dalgaları da denilse de, bu tanım genel olarak uygun bulunmamaktadır. İşte tsunami hakkında daha fazla bilgi...

TSUNAMİ HAKKINDA DETAYLAR

Tsunami kelimesi, Japonca'da "Liman Dalgası" anlamına gelmektedir. Okyanus veya denizlerin dip kısmında meydana gelen depremler, volkanik patlamalar ya da buna bağlı olarak oluşan zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucunda denize aktarılan enerji, salınımlı dalgalara dönüşerek tsunami oluşturur.
1896 yılında Japonya'da 21.000 kişinin ölümüne sebep olan Büyük Meji Tsunamisi sırasında, dünya genelinde yapılan yardım çağrıları esnasında bu terim kullanılmaya başlanmış ve bu tarihten itibaren birçok dilde yer edinmiştir.

Tsunamiler en çok Pasifik Okyanusu bölgesinde gözlemlenir. Okyanus kabuğundaki kırılmalar sonucu meydana gelen tsunaminin okyanus açıklarındaki dalga boyu yüzlerce kilometreyi bulabilmektedir. Kapalı havzalarda, göllerde ya da körfezlerde, rüzgarlar ya da sarsıntılar sonucu meydana gelen küçük periyotlu dalgalar ise "salınım" olarak adlandırılır.

TSUNAMİ NASIL MEYDANA GELİR?

Tsunamiler, gelgit dalgalarından ayrılır. Şiddetli rüzgârlar açık denizde büyük dalgalar oluşturabilse de, bunlar denizin derin bölgelerinde etkili olamaz. Tsunamiler, saatte 700 km gibi yüksek bir hızla okyanus derinliklerinden kıyılara doğru ilerler. Tek bir dalga birkaç metre civarındayken, dalga boyunun 750 km'ye kadar çıkması mümkün olabilmektedir.
Tsunami oluşum süreci şu şekillerde gelişir:
- Tektonik plakaların hareketi
- Yer sarsıntısı meydana gelmesi
- Deniz tabanında ani yükselme veya alçalmalar
- Su kütlelerinin hareketi
- Dalgaların yüzeyde oluşması
- Dalgaların açıda yayılması
- Kıyıya ulaşması ve tsunami oluşumu