Trump Kafkasya'da Barış Arayışını Tamamladı: Azerbaycan-Ermenistan Anlaşmasının Önemi Nedir?

Aliyev ve Paşinyan, Beyaz Saray'da Barış Zirvesi Gerçekleştiriyor

Bugün Beyaz Saray’da gerçekleştirilecek olan buluşmada, ABD Başkanı Donald Trump’ın ev sahipliğinde Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın kalıcı barış anlaşmasına yönelik önemli bir belgenin altına imza atması bekleniyor.
Buluşma sırasında, tarafların Zengezur koridorunun Amerikan finansmanıyla inşa edilmesi ve "Trump Uluslararası Barış ve Refah Güzergahı" adı verilen bir projeyle işletilmesine dair bir anlaşma da açıklamaları öngörülüyor.
Beyaz Saray, bu önemli toplantıya ev sahipliği yapacak.
Dün akşam yapılan açıklamada, Başkan Trump, Paşinyan ve Aliyev ile bir "barış zirvesi" düzenleyeceklerini ve "tarihi" imzaların atılacağını duyurdu.
Zirvenin, Türkiye saatiyle gece yarısında gerçekleşmesi bekleniyor.
Paşinyan ve Aliyev, en son 10 Temmuz'da Birleşik Arap Emirlikleri'nde doğrudan görüşme gerçekleştirmişti. O görüşmelerde iki ülke arasındaki kalıcı barış anlaşmasının imzalanması sürecinde olumlu gelişmeler yaşandığı kaydedildi.
İki liderin, Trump’ın ev sahipliğinde bir araya gelmeleri, birçok açıdan tarihi bir anlam taşıyor.

Trump'ın Barış İsteği ve Lider İmajı

ABD Başkanı Trump, seçim kampanyası sırasında savaşlardan çok barışın savunucusu olduğunu sık sık vurgulamış ve göreve gelmesi durumunda hem Rusya-Ukrayna hem de İsrail-Hamas çatışmalarını sona erdireceğini belirtmişti.
Ancak, bu iki çatışma konusunda bugüne kadar bir başarı elde edemedi.
28 Temmuz’da İskoçya ziyareti sırasında yaptığı bir açıklamada, göreve geldiği 20 Ocak’tan bu yana altı çatışmayı sona erdirdiğini öne sürdü.
Amerikalı diplomatlar, bunların "İsrail-İran savaşı, Kongo-Ruanda çatışması, Kamboçya-Tayland sınır anlaşmazlığı, Hindistan-Pakistan askerî gerilimi, Sırbistan-Kosova gerilimi ve Mısır-Etiyopya gerilimi" olduğunu bildirdi.
Beyaz Saray, Trump’ın bu çatışmaları sona erdirmede doğrudan rol oynadığına dair açıklamalarda bulunuyor ve basın sözcüsü Karoline Leavitt, Trump'ın Nobel Barış Ödülü’nü almayı çoktan hak ettiğini ifade etti. Trump ise bu ödülün kendisine verilmesi gerektiğini birkaç kez dile getirdi.
Aliyev ve Paşinyan’ın Beyaz Saray’da yapacakları toplantı, Trump’ın "barış yapıcı lider" imajı açısından büyük bir öneme sahip.
Trump, Ermenistan-Azerbaycan savaşını da kendisinin sona erdirdiğini iddia ederek, görev döneminin 7. ayında 7. barış girişimine imza attığına vurgu yapıyor.

Paşinyan ve Aliyev'in İmzalayacağı Anlaşmalar

Aliyev ile Paşinyan arasındaki buluşma, iki ülkeyi ve Güney Kafkasya bölgesini derinden etkileyecek önemli bir nitelikte.
Mart ayında, Azerbaycan ve Ermenistan, kalıcı barış sağlanmasına yönelik 17 maddelik bir anlaşma metni üzerinde uzlaştıklarını bildirmişti.
Ancak Azerbaycan, Ermenistan anayasasında değişiklik yapılması ve AGİT Minsk Grubu’nun feshedilmesi gerektiğini belirtiyor.
Ermenistan için, üç ülke (ABD, Rusya, Fransa) tarafından eş başkanlık yapılan Minsk Grubu’nun feshedilmesinde bir sorun yokken, basında çıkan haberlere göre, Paşinyan’ın imzalayacağı anlaşma da bu durumu içeriyor.
Ancak anayasa değişikliğinin zaman alması ve 2026 yılında yapılması planlanan genel seçimler, Paşinyan yönetimi için zorluk oluşturuyor.
Beyaz Saray’da yapılacak bu üçlü görüşmede imzalanacak anlaşma, barış sürecinin geri dönülemez bir yolda olduğunu ve Trump’ın bu sürecin "sigortası" haline geldiğini ilan edecek.

Zengezur Koridoru ve Trump Barış Yolu

Azerbaycan ve Ermenistan liderleri ayrıca Amerika ile ayrı ekonomik anlaşmalar imzalayacaklar.
Bunların arasında, Azerbaycan’ı Nahçıvan Özerk Bölgesi’ne bağlayacak transit yoluna dair bir anlaşma öne çıkıyor.
Amerikan basınında yer alan haberlere göre, bu anlaşma "Trump Uluslararası Barış ve Refah Güzergahı" (Trump Path for International Peace and Property-TRIPP) olarak tanımlanıyor ve Zengezur Koridorunun Amerika tarafından geliştirilmesi ve işletecek olması hedefleniyor.
Bu koridorun ABD yatırımcıları tarafından inşa edilmesi ve işletilmesi ön görülen ilk değerlendirme, ABD’nin Ankara Büyükelçisi Tom Barrack tarafından dile getirildi.
Ayrıca, ABD ile Azerbaycan arasında savunma sanayi dâhil ticari ilişkilerin geliştirilmesine yönelik bir ekonomik anlaşmanın da imzalanması planlanıyor.
Dün, ABD ile Azerbaycan arasında enerji sektöründe çalışmalara dair ExxonMobil ile SOCAR arasında bir anlaşma da sağlandı.

Rusya'nın Kafkasya'daki Etkisi Azalıyor

Aliyev ve Paşinyan’ın Washington’da buluşması, Rusya için de önemli mesajlar barındırıyor.
Rusya, 2020 yılında gerçekleştirilen 44 günlük savaş sonucunda ateşkes sağlanması ve sonrasındaki sürecin gözetiminde aktif bir rol oynamıştı. Ancak son dönemde Azerbaycan ve Ermenistan'ın Rusya ile olan ilişkilerinde ciddi soğumalar yaşanması, Rusya'nın Kafkasya’daki etkisini azalttı.
Ermenistan, 2020 Karabağ Savaşı'nda Rusya'nın destek sağlamaması üzerine Moskova ile ilişkilerini zayıflatmıştı. Savaşın kaybedilmesinin ardından Batı ve Türkiye ile ilişkileri normalleştirmeye çalışan Erivan, AB’ye tam üyelik başvurusunda bulundu.
Azerbaycan da bir sivil uçağının Rusya tarafından düşürülmesi sonrası Moskova'dan tazminat talebinde bulunmuş, ancak hemen olumlu bir cevap alamadığı için ilişkileri kötüleşmişti.
Aliyev ve Paşinyan, bu ortamda Trump’ın öncülüğünde barış ve işbirliklerine yönelik adımlar atarak, bu kritik yolu Amerikan finansmanıyla gerçekleştirme niyetlerini ifade ediyor. Bu durum, Rusya’nın bölgedeki geleneksel etkisi açısından olumsuz bir gelişme olarak değerlendiriliyor.

Türkiye, Erivan-Bakü Yakınlaşmasından Memnun

Türkiye, Güney Kafkasya’da bulunan iki komşusu Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki kalıcı barış adımlarından memnuniyet duymaktadır.
Azerbaycan-Ermenistan süreçlerine destek veren Türkiye, bu gelişmelere paralel olarak Ankara-Erivan arasında 2021’den beri süregelen normalleşme çabalarını ilerletmeye hazır olduğunu kaydediyor.
Türkiye ve Ermenistan arasında resmi diplomatik ilişkiler mevcut değil ve sınır kapıları henüz açılmadı. Ancak, Paşinyan ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki ilişkilerin gelişmesi ve Erivan’ın 1915 olaylarına ilişkin tutumunu değiştirmesi, iki taraf arasındaki diyaloğu artırdı.
Paşinyan, en son 20 Haziran’da Erdoğan ile İstanbul’da bir araya geldi.
Azerbaycan-Ermenistan arasında kalıcı barış anlaşmasına yönelik gelişmelere bağlı olarak Türkiye ile Ermenistan arasında diplomatik ilişkilerin yeniden tesis edilmesi ve siyasi ekonomik bağların oluşturulmasına dair anlaşmalar gündeme geleceği bildirilmektedir.