Modern İş Yaşamında "Sessiz Bırakma" Olgusu

24 yaşındaki mühendis Zaid Khan’ın TikTok üzerinde paylaştığı bir video ile dünya genelinde tanınan "sessiz bırakma" (quiet quitting) kavramı, iş yerinde en az gereklilikleri yerine getirip, zorunluluklar dışında ekstra zaman, çaba veya heyecan harcamama anlamına geliyor. Bu "en az çaba" anlayışı, Türkiye’de ve dünya genelinde öğrencilerden ev kadınlarına, toplumsal rollerden kişisel ilişkilere kadar birçok yaşam alanında yaygınlık kazanmış durumda.

Bu "sessiz bırakma" durumu, bireylerin yaşamlarındaki sorumlulukları tamamen terk etmemeleri, ancak bunlara gösterdikleri ilgi ve enerjilerini minimum seviyeye çekmeleri anlamına geliyor. Veriler, bu durumun ciddiyetini gözler önüne seriyor; 2024 yılı itibarıyla Türkiye’de çalışan bağlılığı oranı sadece yüzde 14 olarak ifade edilirken, çalışanların yüzde 61’i "kopuk", yüzde 25’i ise "tamamen kopuk" durumdadır.

Yaşamın Her Alanındaki Sessiz Uzaklaşma

Sessiz bırakma, temel olarak hayatın her alanında "sadece zorunlu olanı yapmak" anlayışının benimsenmesi demektir. Bu durum yalnızca iş yerinde fazla mesai yapmamaktan ibaret değildir; öğrenciler sadece geçer not almakla yetinirken, evde temel işlerle sınırlı kalıp kişisel gelişime odaklanmamakta, toplumsal ilişkilerde de en az düzeyde katılım göstermektedirler. Bireyler rollerini tamamen terk etmemekte, fakat bu rollerdeki motivasyonlarından geride kalmaktadırlar.
Akademik alanda yürütülen araştırmalar, lisans öğrencilerinin akademik öz disiplin algıları ile sessiz bırakma düzeyleri arasında olumsuz yönde, orta seviyede ve anlamlı bir ilişkinin olduğunu ortaya koymaktadır. Artık öğrenciler sadece geçer not almak için çaba gösteriyor, ders dışı etkinliklere katılmaktan kaçınıyor ve grup çalışmalarına minimum katkıda bulunuyor. Bu olgu ise yalnızca gençleri kapsamakla sınırlı değil. Ev kadınları üzerindeki araştırmalar, kadınların cinsiyet algılarının tükenmişlik ve kendine yabancılaşma düzeyleriyle yakın bir ilişki içerisinde olduğunu göstermektedir. Geleneksel rollerden beklentilerin yarattığı mükemmeliyet arayışı, pek çok kadını da bu sessiz bırakma durumuna itmektedir.

Türkiye'deki Yaygınlaşma Nedenleri

Türkiye’de sessiz bırakmanın bu kadar yaygınlaşmasının arkasında çok sayıda etken bulunmaktadır. İlk aşamada, ekonomik belirsizlikler önemli bir rol oynamaktadır. 2024 verilerine göre, mutlu olduğunu belirten bireylerin oranı yüzde 49,6’ya düşerken, hayat pahalılığı, yüzde 29,2 ile en büyük sorun olarak öne çıkmaktadır. Ekonomik sıkıntılar karşısında insanlar, fazladan çaba göstermenin kendilerine bir fayda getirmediğini düşünerek birçok alandan sessizce vazgeçmeye başlamaktadır.
Toplumsal baskılar da bu durumu desteklemektedir. Türkiye’de geleneksel olarak her alanda "en iyi" olma beklentisi, çoklu rol performansı zorunluluğu, pek çok bireyi tükenmişliğe sürüklemektedir. Özellikle kadınların, anne, eş, çalışan ve ev kadını rollerini aynı anda mükemmel bir biçimde ifa etme baskısı, sonuç olarak bu rollerden sessiz bir şekilde vazgeçmelerine yol açmaktadır.
Dijital çağın etkisi de dikkate alınmalıdır. Sosyal medyada karşılaştığımız "mükemmel" yaşamlar ile kendi gerçeklerimiz arasındaki fark, birçok kişiyi motivasyonsuz hale getirmektedir. Pandemi sonrası, insanların önceliklerini gözden geçirmesi ve iş-yaşam dengesinin önemini kavraması bu süreci hızlandırmıştır. Artık bireyler "her şeyi yapmaya çalışmak" yerine, "bazı şeylerden vazgeçmeyi" tercih etmektedirler.

Psikolojik Temeller ve Savunma Mekanizması

Sessiz bırakma durumu, esasen tükenmişlikten korunmanın bir yolu olarak kabul edilmektedir. Kişiler, hayal kırıklığı yaşamamak amacıyla beklentilerini düşürerek, az bir çaba ile "başarısız olmama" güvenliğini sağlamaya çalışmaktadırlar. Bu durum, her şeyin mükemmel bir şekilde yapılmaya çalışılması yerine, hiçbir şeyin tam olarak yapılmaması ve "istersem yapabilirim" düşüncesini korumak için bir tür kontrol illüzyonu yaratmaktadır.
Tükenmişlik sendromu yaşayan bireylerin başlıca sorunlarından biri, başkalarının ihtiyaçlarını ve isteklerini başarılı bir biçimde karşılamak adına kendi ihtiyaçlarını göz ardı etmeleridir. Sessiz bırakma, bu durumu bertaraf etmek amacıyla gelişen bir savunma mekanizması olarak karşımıza çıkmaktadır. Bireyler, sürekli vermek zorunda hissettikleri enerjilerini geri çekerek kendilerini koruma altına almakta, bu da sessiz bırakmayı teşvik etmektedir.

Farklı Gruplardaki Yansımalar

Z kuşağının temel sorgusu "Neden çok çalışayım ki?" şeklinde öne çıkmaktadır. Ailelerinin çok çalıştığını ancak yaşam standartlarını yükseltemediğini gören genç nesil, aynı hataları tekrarlamamaya karar vererek yüksek performans beklentilerinden çekilmektedir. Uzun yıllar boyu yüksek performans gösterdikten sonra beklediği karşılığı alamayan orta yaşlı bireyler de enerjilerini düşürerek bazı sorumluluklardan sessizce uzaklaşmaktadır. Her grupta benzer bir "yeterince iyi" anlayışı ile karşılaşılmaktadır. Mükemmeliyetçilikten uzaklaşmak, sürekli rekabet içinde olmaktan kaçınmak ve diğerlerinin memnuniyetini sağlamaya çalışmaktan vazgeçmek bu sürecin temel dinamiklerini oluşturmaktadır.
Sağlıklı Denge Sorunu
Bu durumun çözümü, ne tamamen kabullenip edilgenleşmek ne de tamamen reddedip tükenmişliğe girmektir. Öncelik seçim kabiliyeti geliştirmek, hangi alanlarda enerji harcayacağımızı bilinçli bir biçimde seçmek oldukça önemlidir. Gerçekçi hedefler koymak, mükemmel olmak zorunda olmadığımızı kabul etmek, sınır koyma becerilerini geliştirmek ve destek aramak da kritik noktalar arasında yer almaktadır.
Toplumsal düzeyde de beklenti yönetiminin yapılması, çeşitliliğin kabulü, herkesin aynı hızda ilerlemek zorunda olmadığının kavranması ve süreç odaklı yaklaşımların benimsenmesi gerekmektedir. Sistematik olarak, rekabetten çok iş birliğini destekleyen eğitim sistemine, sürdürülebilir performans beklentileri olan iş kültürüne ve bireyi destekleyen toplumsal politikalarına ihtiyaç vardır.

Yeterli Olmak da Bir Değer

Sessiz bırakma, modern yaşamın getirdiği aşırı yüklemelere karşı uygulanabilen bilinçli bir direniş olarak değerlendirilebilir. Gerçek mutluluk, ne her daim maksimum performansta olmakta ne de tamamen edilgenleşmekte saklıdır. Dengede kalmak, kişinin kendi ritmini bulması ve yaşamının çeşitli alanlarında bilinçli tercihler yapması ile mümkün olmaktadır. Belki de sessiz bırakma, "yeterli" olmanın da bir değer olduğunu hatırlatmakta ve modern yaşamın süratle akan sürecine karşı doğal bir dengeleme mekanizması sunmaktadır.
Tükenmişlikten kaçmanın yolu, bireylerin kendi sınırlarını tanıma ve koruma yeteneğini geliştirmeleri olarak da yorumlanabilir. Önemli olan, hangi alanlardan vazgeçeceğimizi bilerek seçmek ve bu tercihlerin yaşam kalitemizi artıracak şekilde yönetilmesidir.