Pezeşkiyan'ın Erivan'a Hızla Yöneldiği Zengezur İhtiyaçları: İran'ın Karşıt Görüşleri Neden?

İran Cumhurbaşkanı'nın Ermenistan Ziyareti: Zengezur Koridoru Gündemde

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile gerçekleştirdiği iki günlük Ermenistan ziyaretinde en çok Zengezur koridorunu ele aldı.

Pezeşkiyan, Azerbaycan ile Ermenistan arasında bir barış anlaşmasının imzalandığı günün üzerinden yalnızca 11 gün geçtikten sonra Erivan'da, ülkesinin Zengezur koridoruna yönelik endişelerini dile getirdi.
Zengezur koridoru, Azerbaycan'ı Nahçıvan Özerk Bölgesi’ne bağlamak üzere 43 kilometre uzunluğunda bir yapı olarak öne çıkıyor ve bu koridorun ABD şirketleri tarafından geliştirilip işletilmesini içeren Beyaz Saray anlaşması 7 Ağustos'ta imzalanmıştı.
Anlaşmaya göre, koridor, "Trump Uluslararası Barış ve Refah Rotası" adıyla ABD şirketleri tarafından 99 yıllığına kiralanacak ve bu süre bir kez daha uzatılabilecekti.
Bu duruma en sert tepkiyi ise İran dini lideri Ali Hamaney’in danışmanı Ali Ekber Velayeti göstermiş, “Bu geçit Trump’ın mülkü değil, paralı askerleri için bir mezarlık olacaktır” demişti.
İran, Zengezur koridoruna çeşitli nedenlerden dolayı karşı çıkıyor.
Pezeşkiyan, Paşinyan ile düzenlediği basın toplantısında bu kaygılardan bazılarını paylaştı:

‘BÖLGE DIŞI GÜÇLER GELMESİN’
Diplomatik kaynaklara göre, İran, Güney Kafkasya’yı “ulusal güvenlik havzası” olarak kabul etmekte ve bu bölgede yaşanan her türlü jeopolitik değişimden etkilenmektedir.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Ermenistan ve Azerbaycan’ın bağımsızlıklarını ilan etmesi, bu bölgenin İran için stratejik önemini arttırmıştır.

Bu nedenle, ABD’nin bu kritik geçidi kontrol etmesinin önemli bir jeopolitik değişim yaratacağı ve güvenlik sorunlarına yol açabileceği Tahran'da değerlendirilmektedir. Ayrıca, koridorun güvenliğinin ABD tarafından sağlanması ihtimali de kaygı verici bir unsur olarak öne çıkmaktadır.
Pezeşkiyan, basın toplantısında Ermenistan-Azerbaycan barış sürecinin kendileri için de stratejik bir öncelik olduğunu belirtti, ancak Tahran’ın bölge dışı güçlerin bu sürece katılmasına karşı olduğunu kaydetti.
İRAN: KAYGILARIMIZ GİDERİLSİN
Güney Kafkasya meselelerinin bölge ülkeleri tarafından çözülmesi gerektiğini vurgulayan Pezeşkiyan, bu ifadeleriyle Erivan ve Bakü yönetimlerinin barışa giden yolda Beyaz Saray’ı tercih etmelerini dolaylı olarak eleştirmiş oldu.

İran Cumhurbaşkanı, sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada, “Ortak sınırımızda üçüncü ülke güçlerinin varlığına ilişkin kaygılarımız tam olarak giderilmeli,” ifadesini kullandı.
İran, bu tür bağlantı yollarının ve koridorların tüm bölge ülkelerinin katılımıyla belirlenmesi gerektiğini de vurguluyor.

Bu bağlamda, Azerbaycan-Ermenistan-Gürcistan ile Türkiye-Rusya-İran’ın ortak ulaştırma politikalarını 3+3 formatında dengelemeleri gerektiği düşünülmektedir.

GÜNEY-KUZEY EKSENİ İRAN İÇİN ÖNEMLİ
İran, Zengezur koridoru fikrine başlangıçtan itibaren olumsuz yaklaşım sergilemiştir.
Doğu-Batı ve Güney-Kuzey bağlantıları için fırsat arayan İran, son dönemde Türkiye’nin Orta Koridor ve Irak üzerinden Kalkınma Yolu projelerinden rahatsızlık duyuyor.
Zengezur koridorunun hayata geçmesi halinde Türkiye ile Azerbaycan arasında bu bağlantının sürekli sağlanması, Doğu-Batı tedarik yolları açısından avantaj sağlaması bekleniyor.
İran, ayrıca Türkiye'den Azerbaycan’a karayoluyla gönderilen kamyonlar ve tırlardan önemli gelir elde ediyor. Zengezur'un faaliyete geçmesi bu gelirin yok olmasına zemin hazırlayabilir.
Pezeşkiyan, basın toplantısında Ermenistan ile İran’ın ekonomik ve ticari iş birliğini artırma niyetinde olduklarını belirterek, Basra Körfezi’nden Karadeniz’e ulaşacak koridorun inşasının Ermenistan’a büyük avantaj sağlayacağını dile getirdi.
Söz konusu proje, İran’ın Basra Körfezi limanlarından Ermenistan ve Gürcistan’a ulaşımını sağlayacak altyapıyı kapsamaktadır. Zengezur koridorunun hayata geçirilmesinin bu eksenin gelişimini engelleyeceği düşünülmektedir.
PAŞİNYAN GÜVENCE VERDİ
Paşinyan, 7 Ağustos anlaşmasının ardından ülkesiyle ilk olarak görüştüğü liderlerden biri olarak İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ı tercih etti.
İran yönetiminin endişelerini gidermek isteyen Paşinyan, dünkü basın toplantısında Zengezur koridorunun işletme ve güvenliği konusunda tek otoritenin Ermenistan yönetimi olacağı güvencesini verdi.
Ermenistan Başbakanı, “Bir kez daha vurgulamak isterim ki Ermenistan’a ait bağlantı yollarının tüm yetkisi Ermenistan’a ait olup, güvenliğini başka bir ülke değil Ermenistan sağlayacaktır,” diyerek açıklamada bulundu.
Paşinyan ayrıca, yeni açılacak yolların tüm bölge ülkelerinin refahını, egemenliklerini ve toprak bütünlüklerini pekiştireceğini dile getirdi.
Başbakan, Zengezur koridorunun İran-Ermenistan arasında yeni demiryolu hatlarının kurulmasına imkan tanıyacağını, özellikle Nahçıvan-Culfa hattıyla İran’ın kesintisiz olarak Karadeniz’e ulaşabileceğini belirtti.