Pezeşkiyan, Acil Zengezur Turu İçin Erivan'a Gitti: İran'ın Koridora Tepkisi Ne?

İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’dan Erivan’a Zengezur Ziyareti: ‘Bölge Dışı Güçlere İhtiyacımız Yok’

Gazeteci Serkan Demirtaş

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile gerçekleştirdiği iki günlük ziyaretinde, en önemli gündem maddesinin Zengezur koridoru olduğunu açıkladı.

Pezeşkiyan, Azerbaycan ve Ermenistan arasında barış anlaşmasının imzalanmasının üzerinden yalnızca 11 gün geçmişken Erivan'a yaptığı ziyarette, ülkesinin Zengezur koridoru konusundaki endişelerini dile getirdi. 43 kilometrelik Zengezur koridorunun, Azerbaycan’ı Nahçıvan Özerk Bölgesi ile birleştirecek olan, ABD şirketleri tarafından geliştirileceğini öngören Beyaz Saray anlaşması 7 Ağustos’ta imzalanmıştı. Bu doğrultuda, koridorun Trump Uluslararası Barış ve Refah Rotası ismiyle 99 yıllığına kiralanması ve bir 99 yıl daha uzatılabilmesi planlanıyor. İran dini lideri Ali Hamaney’in danışmanı Ali Ekber Velayeti, bu duruma, “Bu geçit Trump’ın mülkü değil, paralı askerleri için bir mezarlık olacaktır,” ifadesiyle tepki gösterdi.

İran’ın Zengezur koridoruna karşı çıkmasının sebeplerini Pezeşkiyan, basın toplantısında detaylandırdı: ‘Bölge Dışı Güçler Gelmesin’

Diplomatik kaynaklara göre, İran, Güney Kafkasya’yı “ulusal güvenlik bölgesi” olarak nitelendiriyor ve bu bölgede meydana gelen her tür jeopolitik gelişimden etkileniyor. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Ermenistan ve Azerbaycan’ın bağımsızlıklarını ilan etmesi, bu bölgenin İran için stratejik önemini artıran etkenler arasında sıralanıyor.

Bu nedenle, ABD'nin bu bölgede önemli bir koridoru kontrol etmesi, Tahran’da önemli jeopolitik değişimlere yol açacağı ve güvenlik sorunları yaratabileceği şeklinde değerlendiriliyor. Ayrıca, koridorun güvenliğini ABD'nin sağlaması olasılığı da kaygı verici bulunuyor. Pezeşkiyan, barış sürecinin önemine dikkat çekti ancak Tahran, bölge dışı güçlerin bu süreçte yer alması fikrine karşı çıktığını belirtti.

İran: Endişelerimizin Giderilmesi Gerek

Güney Kafkasya meselelerinin bölgesel aktörlerce çözülmesi gerektiğini belirten Pezeşkiyan, bu açıklamayla Erivan ve Bakü yönetimlerinin barış sürecinde Beyaz Saray’a yönelmelerini dolaylı şekilde eleştirmiş oldu. İran Cumhurbaşkanı, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada ise, “Ortak sınırımızda üçüncü ülke güçlerinin varlığına ilişkin kaygılarımız tamamen giderilmelidir,” ifadelerine yer verdi.

İran, tüm bölge için hayati önemi olan bağlantı yollarının ve koridorların, ilgili bölge ülkeleri tarafından karara bağlanmasının gerektiğini vurguluyor. Bu çerçevede 3+3 formatında Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan ile Türkiye, Rusya ve İran'ın ulaşım politikalarını ortak bir zemin üzerinde dengelemeleri gerektiği kanısındalar.

Güney-Kuzey Ekseninin Önemi

İran, Zengezur koridoru fikrine başlangıçtan beri temkinli yaklaşmakta. Doğu-Batı ve Güney-Kuzey bağlantıları arasında kendine yer arayan İran, Türkiye'nin son dönemdeki Orta Koridor ve Irak üzerinden Kalkınma Yolu projeleriyle ilgili rahatsızlık duyuyor. Zengezur koridorunun hayata geçmesi durumunda Türkiye ve Azerbaycan arasında kesintisiz bir bağlantı kurulacak olması, Doğu-Batı tedarik hatları açısından avantaj sağlayacağı düşünülüyor. Ayrıca, İran, Türkiye’den Azerbaycan’a karayolu ile ulaşan kamyonlar ve tırlardan önemli gelir elde ediyor ve Zengezur’un devreye girmesi durumunda bu gelir kaynağının ortadan kalkabileceği ifade ediliyor.

Pezeşkiyan, basın toplantısında Ermenistan ile ekonomik ve ticari işbirliğini artırma hedeflerini dile getirirken, Basra Körfezi'nden Karadeniz'e ulaşacak koridorun hayata geçmesi durumunda Ermenistan’ın büyük kazanç elde edeceğini belirtti. Söz konusu proje, İran’ın Basra Körfezi limanlarından geçerek Ermenistan ve Gürcistan'a ulaşacak ulaşım altyapısını kapsamaktadır. Ancak, Zengezur koridorunun devreye girmesi, bu projenin hayata geçirilmesini engelleyebilir.

Paşinyan Güvence Verdi

Paşinyan, 7 Ağustos anlaşmasının ardından ülkesine döndüğünde, İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan ile iletişim kuran ilk liderlerden biri oldu. İran yönetiminin endişelerini gidermek amacıyla Paşinyan, basın toplantısında Zengezur koridorunun işletmesi ve güvenliği konularında yetkilinin yalnızca Ermenistan yönetimi olacağı güvencesini verdi. Paşinyan, “Bir kez daha vurgulamak isterim ki, Ermenistan’dan geçecek bağlantı yolları tamamen Ermenistan’ın yetkisi altında olacak ve güvenliğini sağlamak da başka bir ülkenin değil, Ermenistan’ın sorumluluğunda olacaktır,” dedi.

Ermenistan Başbakanı, yeni bağlantı yollarının tüm bölge ülkelerinin refahını, egemenliklerini ve toprak bütünlüklerini güçlendireceğine katkı sağlayacağını belirtti. Ayrıca, Paşinyan, Zengezur koridorunun İran-Ermenistan arasında yeni demiryolu hatlarının kurulmasına olanak tanıyacağını, özellikle Nahçıvan ile Culfa arasında oluşacak yeni hat sayesinde İran’ın kesintisiz Karadeniz’e ulaşabileceğini vurguladı.