Kazakistan ve Özbekistan'dan Ukrayna ile İlişkilerde Dikkat Çekici Adımlar

Orta Asya ülkeleri Kazakistan ve Özbekistan, son günlerde Kiev ile olan temaslarını artırarak, savaşın dördüncü yılına yaklaşırken tarafsızlık politikalarında önemli bir değişim sinyali verdi.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu çerçevesinde Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Ukrayna lideri Volodimir Zelenski ile bir görüşme gerçekleştirerek, savaşın başlamasından bu yana Ukrayna Devlet Başkanı ile buluşan ilk Orta Asya lideri oldu. Üç gün sonra Özbekistan Dışişleri Bakanı Bahhtiyor Saidov da New York’ta, Ukraynalı mevkidaşı Andrii Sybiha ile 2021’den bu yana ilk kez bir araya geldi.

Taşkent merkezli düşünce kuruluşu Knowledge Caravan’ın direktörü Farhod Tolipov, “Özbekistan, Moskova’nın baskısına karşın daha bağımsız bir dış politika izleyişi içerisinde” değerlendirmesinde bulundu.

Kazakistan: Denge ve Arabuluculuk

Uzmanlar, Tokayev'in Kazakistan’ı Rusya ile Ukrayna arasında olası barış müzakereleri için bir arabulucu olarak konumlandırmak istediğini belirtiyor. Almatı'daki Turan Üniversitesi'nden dış politika uzmanı Nurbolat Nışanbayev, “Tokayev-Zelenskiy görüşmesi, Kazakistan’ın uluslararası düzeyde görünür bir arabulucuya dönüşmesi açısından kritik bir an olabilir” ifadesini kullandı.

Tokayev, görüşmesinde “diplomatik çabaların devam ettirilmesi gerektiğini” vurgularken, Ukrayna tarafı da bu görüşmeyi “derin bir barış diyaloğu” olarak nitelendirdi ve Tokayev’in “Ukrayna’ya tamamen destek verdiğini” aktardı.

Ayrıca analistler, görüşmede Ukrayna’nın Rusya’daki Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu tesislerine yönelik insansız hava aracı saldırılarının da ele alındığını belirtmektedir. Bu hat, Kazakistan'dan çıkan petrolün yüzde 80’ini Avrupa’ya taşımaktadır.

Tol.org'un haberine göre Tokayev, 2022’de Donbas’ta Rusya yanlısı yönetimleri tanımayacağını beyan ederek Kremlin’i açıkça rahatsız etmişti. Ancak Kazakistan, zaman zaman Rusya’ya yönelik yaptırımların arka kapısı olmakla suçlanıyor.

Özbekistan: Ekonomik Pragmatizm ve Rusya’yla Mesafe

Özbekistan, Ukrayna ile yakınlaşmayı belirgin bir şekilde ekonomik fırsatlar üzerinden şekillendiriyor. Bakan Saidov, Telegram hesabından yaptığı paylaşımda, “Ticaret ve yatırım olanaklarını en üst düzeye çıkarmak istiyoruz” şeklinde ifade etti.

Taşkent yönetimi, son dönemlerde Rus ordusuna paralı asker olarak katılan Özbek vatandaşlarına yönelik yargı süreçlerini hızlandırdı. Ekim ortasında, bu suçtan mahkum edilen bir bireye üç yıl hapis cezası verildi. Ayrıca, Rusya’da artan yabancı düşmanlığı ve Özbek göçmenlere yönelik şiddet olayları, iki ülke arasındaki ilişkileri gergin hale getiriyor.

Ukrayna ise bu diplomatik açılımı değerlendirerek Dışişleri Bakanlığı bünyesinde Orta Asya'ya özel bir birim kurdu. Amaç, bölgeyle olan ilişkileri “post-Sovyet dayanışması” seviyesinden çıkararak yeni bir ilişki modeline taşımaktır.