Kansere Dair Bilgiler: Önemi ve Risk Faktörleri

İnsan vücudu, görevlerini yerine getiren ve yaşam süresi dolduğunda kendiliğinden yok olan trilyonlarca hücreden oluşmaktadır. Normal şartlar altında bu süreç düzenli bir şekilde işlese de, bazı hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalmaya başlaması kanserin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu anormal hücreler genellikle tümörlere yol açar. Ancak lösemi gibi bazı kanser türleri katı tümör oluşturmaz.

KANSERİN GENETİK YAPISI

Kanser, esasen DNA'daki mutasyonlardan kaynaklanmaktadır. Bu mutasyonlar üç ana yollarla meydana gelebilir:
Rastgele Hücre Bölünmesi Hataları: Her hücre bölünmesinde DNA'nın kopyalanması sürecinde hata riski bulunmaktadır. Bazı hatalar kansere yol açabilir.
Çevresel Hasarlar: Sigara dumanı, UV ışınları ve kimyasallar gibi dış faktörler DNA'yı zedeleyebilir.
Kalıtsal Genler: Bazı bireyler, kanser riskini artıran hatalı genleri ailelerinden miras alabilir. Ancak bu tür kalıtsal durumlar, toplam kanser vakalarının küçük bir oranını oluşturur.

RİSK FAKTÖRLERİ

Uluslararası sağlık kuruluşlarının gerçekleştirdiği araştırmalara göre kanser riskini artıran temel etkenler şu şekildedir:
Tütün Kullanımı: Sigara, başta akciğer olmak üzere pek çok kanser türünün en önemli sebebidir.
Aşırı Alkol Tüketimi: Alkol, ağız, boğaz, karaciğer, meme ve kalın bağırsak kanserleriyle ilişkilidir.
Sağlıksız Beslenme ve Hareketsizlik: Meyve ve sebze tüketiminin düşük olması, işlenmiş gıdaların fazla tüketilmesi ve obezite, kanser riskini artırmaktadır.
UV ve İyonlaştırıcı Radyasyon: Uzun süre güneşe maruz kalma veya radyoaktif maddelere temas cilt kanseri ve diğer kanser türlerini tetikleyebilir.
Çevresel ve Mesleki Maruziyetler: Asbest, hava kirliliği ve kimyasal maddeler, belirli iş kollarında özellikle risk oluşturabilir.
Kronik Enfeksiyonlar: HPV, hepatit B ve C virüsü ile Helicobacter pylori gibi enfeksiyonlar kanser gelişimine yol açabilir.
Aile Öyküsü: Yakın akrabalarında belirli kanser türleri bulunan kişilerin risk düzeyi artabilir.
Yaş: Yaşlandıkça hücrelerde biriken mutasyonlar nedeniyle kanser riski yükselmektedir.
Zayıf Bağışıklık Sistemi: HIV/AIDS hastaları ya da bağışıklık baskılayıcı ilaç kullanan kişiler, belirli kanser türlerine daha yatkındır.

ERKEN TEŞHİSİN ÖNEMİ

Tüm kanser türleri önlenebilir olmasa da, yaşam tarzında yapılacak değişiklikler ve erken tanı ile birçok vaka tedavi edilebilir hale getirilebilir. Meme, rahim ağzı ve kolon kanserleri için önerilen tarama programlarına düzenli katılım bu açıdan büyük önem taşımaktadır.

KANSERİN ERKEN BELİRTİLERİ

Kanserin erken aşamada tespit edilmesine yardımcı olabilecek bazı uyarı işaretleri şunlardır:

• Açıklanamayan kilo kaybı
• Geçmeyen yorgunluk
• Yeni beliren yumrular
• Ciltteki ben ve leke değişiklikleri
• Kalıcı öksürük veya ses kısıklığı
• Olağandışı kanamalar
• Bağırsak veya mesane alışkanlıklarında değişim
• Yutma güçlüğü veya sürekli mide yanması
• İyileşmeyen yaralar
• Sebebi belirsiz kalıcı ağrılar

Bu belirtilerden biri ya da birkaçı mevcutsa, gecikmeden bir sağlık kuruluşuna başvurulması önerilmektedir.

NELER YAPABİLİRSİNİZ?

Uzmanların önerdiği kanserden korunma adımları şunlardır:

• Tütün ürünlerinden kaçının.
• Alkol tüketimini sınırlayın.
• Dengeli ve sağlıklı bir beslenme biçimi benimseyin.
• Fiziksel olarak hareketli kalın.
• Cildinizi güneşten koruyun.
• HPV ve hepatit B aşılarınızı yaptırmayı unutmayın.
• Aile sağlığınızı göz önünde bulundurun ve gerekirse genetik danışmanlık alın.
• Tarama programlarına katılmayı ihmal etmeyin.