ABD'de Süpernova Kaynağı Tespit Edildi

Northwestern Üniversitesi'nden bir araştırma ekibi, “SN 2025pht” adlı süpernovanın kaynağını tanımlayarak, patlayan yıldızın dev bir kırmızı süper dev olduğunu ve toz bulutlarıyla çevrili bulunduğunu kesinleştirdi. Elde edilen bulgular, 8 Ekim tarihinde The Astrophysical Journal Letters dergisinde yayımlandı.

TOZ BULUTLARININ ARDINDAKİ DEVLER

JWST’nin kızılötesi gözlemleri, yıldızın patlama öncesi durumunu ortaya çıkardı. Bu görüntüler, Hubble teleskobunun görünür ışık verileriyle bir araya getirilerek, yıldızın gözlemlenemez kadar yoğun bir toz katmanıyla kaplı olduğunu gösterdi.
Araştırmaya liderlik eden astrofizikçi Charlie Kilpatrick, “Onlarca yıldır kırmızı süper devlerin patlayış süreçlerini anlamaya çabalıyoruz. JWST sayesinde bu yıldızların gerçek doğası ve çevreleri ilk defa net bir şekilde gözler önüne serildi.” dedi.

Yıldızın ışığı, NGC 1637 adındaki galaksiden —Dünya'dan yaklaşık 40 milyon ışık yılı mesafede— gelmektedir. Bu dev kırmızı süper dev, Güneş'ten yaklaşık 100 bin kat daha fazla parlaklık sunsa da, çevresindeki toz nedeniyle görünür ışıkta 100 kat daha sönük bir görünüm sergilemekteydi.

"EN KIRMIZI, EN TOZLU SÜPER DEV"

Araştırma ekibinin yazarlarından Aswin Suresh, bu yıldızı “şimdiye dek patlarken gözlemlenen en kırmızı ve en tozlu kırmızı süper dev” olarak nitelendirdi.
Evriminin son aşamasında olan kırmızı süper devler, çekirdeklerinin çökmesiyle Tip II süpernova olarak patlar ve ardında bir nötron yıldızı ya da kara delik bırakır. Bu tür yıldızların en bilinen örneklerinden biri, Orion takımyıldızında yer alan Betelgeuse’dir.

KAYIP YILDIZLARIN GİZEMİ ÇÖZÜLÜYOR

Yeni gözlemler, birçok dev yıldızın neden patlama anında tespit edilemediğini açıklığa kavuşturuyor: Bu yıldızlar kalın toz katmanlarıyla kaplı oldukları için görünür ışıkta algılanamamaktadır. JWST’nin kızılötesi gözlem kabiliyeti, bu “gizli ölümleri” gün yüzüne çıkarabiliyor.
Kilpatrick, “Bu bulgu, büyük kütleli süper devlerin gerçekten patladığını fakat çoğunun toz nedeniyle gizlendiğini kanıtlıyor.” ifadelerini kullandı.

TOZUN KİMYASI DA SÜRPRİZ OLDU

Yıldızın çevresindeki tozun bileşimi de dikkat çekiyordu. Bu tür yıldızlarda genellikle oksijen açısından zengin silikat tozu gözlemlenirken, SN 2025pht’in etrafındaki toz karbon açısından zengin çıktı. Bu durum, yıldızın son evrelerinde iç katmanlarındaki karbonun yüzeye taşındığını gösteriyor.

YENİ BİR DÖNEM BAŞLIYOR

Bu çalışma, JWST’nin bir süpernovanın kaynağını ilk kez doğrudan tespit ettiği araştırma olarak tarihe geçerken, bilim insanları şimdi benzer tozlu süper devleri keşfetmek için yeni gözlem planları yapmaktadır. Ayrıca, kısa süre içinde fırlatılacak olan Nancy Grace Roman Uzay Teleskobu, bu tür yıldızları patlamadan önce tespit etme imkanını artıracaktır.