Gökyüzünü Keşfetmek İçin Ekim Rehberi: Draconidler, Orionidler ve Işıl Işıl Dolunay!

Gökyüzünde Ekim Ayı Şöleni: Draconidler ve Orionidler Göktaşı Yağmurları

Ay boyunca, iki farklı göktaşı yağmurunun, Draconidler ve Orionidler'in gökyüzünde görsel bir şölene imza atması bekleniyor. Bu doğal olaylara, geceleri ışıldayan muhteşem "hasat dolunayı" eşlik edecek.

Bu gökyüzü olaylarını daha iyi anlamak için, nasıl ortaya çıktıklarını bilmek önemli. NASA, göktaşı yağmurlarının kaynağını, "Dünya'nın bir kuyruklu yıldızın arkasında bıraktığı toz ve taş parçalarının izinden geçtiğinde, her yıl ya da düzenli aralıklarla meydana gelir" ifadesiyle açıklıyor.

Bu kozmik toz parçaları atmosfere yüksek hızla girdiğinde yanarak, halk arasında "yıldız kayması" olarak bilinen ışık izlerini oluşturuyor. Göktaşı yağmurlarının isimleri ise, meteorların belirdiği noktanın en yakınındaki takımyıldızdan gelmektedir.

Gözlem yapmak isteyenler için en önemli tavsiye, teknolojik aletlerden uzak durmaları gerektiğidir. NASA, göktaşı yağmurunu izlemek için teleskop veya dürbün kullanmamayı özellikle öneriyor. Bu araçlar, görüş alanını daraltarak gökyüzünün yalnızca küçük bir kısmını görmenize neden olabilir. Oysa çıplak gözle geniş bir alanı taramak, ani beliren bir meteorun yakalanma şansını artırıyor.

Ekim ayının gökyüzündeki görsel şölen, 7 Ekim Salı gecesi gerçekleşecek dolunay ile başlayacak. Resmi açıdan Ay, 6 Ekim gecesi dolunay evresine girmiş olsa da en etkileyici manzara, bir sonraki akşam Güneş battıktan hemen sonra ortaya çıkacak. Gözlemcilerin doğuda alçak bir ufuk çizgisi bulup Ay'ın yavaşça yükselişini izlemesi unutulmaz bir deneyim sunacak.

Genellikle ekim dolunayı "avcı dolunayı" olarak bilinse de, bu yıl 22 Eylül'deki sonbahar ekinoksuna en yakın dolunay olduğu için "hasat dolunayı" olarak adlandırılıyor. ABD merkezli hava tahmin kuruluşu AccuWeather, bu parlak ayın haftanın ilerleyen günlerinde göktaşı yağmuru için hem doğal bir aydınlatma kaynağı olacağını hem de sönük meteorların görünürlüğünü azaltarak bir engel oluşturabileceğini belirtiyor.

ERKEN BAŞLAYAN ŞÖLEN: DRACONID GÖKTAŞI YAĞMURU

Haftanın ikinci büyük gök olayı, 6-10 Ekim tarihleri arasında etkin olan Draconid göktaşı yağmurudur. En yoğun dönemini 8 Ekim Çarşamba gecesi yaşayacak bu yağmur, saatte ortalama 10 meteor görülebilmesiyle "küçük çaplı" olarak sınıflandırıyor. Ancak Draconidler, zamanlamaları açısından diğer göktaşı yağmurlarından ayrışıyor.

Gökbilim sitesi EarthSky, durumu şu şekilde değerlendiriyor: "Draconid yağmuru gerçekten de sıra dışı. Yağmurun gökyüzündeki kaynağı karanlık basınca en yüksek noktada bulunuyor. Bu, çoğu göktaşı yağmurunun aksine, gece yarısından önce daha fazla Draconid görülebileceği anlamına geliyor." Bu durum, geç saatlere kadar beklemek istemeyen aileler ve çocuklar için bir avantaj sağlıyor.

Gözlem için karanlık çöktükten sonra kuzey yönüne, Draco (Ejderha) takımyıldızının bulunduğu bölgeye bakmak yeterlidir. Bu takımyıldızı bulmakta zorlananlar, SkyView Lite, Star Walk 2 ve Star Chart gibi ücretsiz mobil uygulamalardan yararlanabilir. Ancak dolunayın parlaklığı, gözlem koşullarını zorlaştırabilir. Ay ışığı, daha sönük olan meteorların yarattığı ışık izlerini bastırabileceği için uzmanlar, şehir ışıklarından ve ayın parıltısından uzak, mümkün olan en karanlık alanların tercih edilmesini öneriyor.

Draconidler, 21P/Giacobini-Zinner kuyruklu yıldızının yörüngesinde bıraktığı toz parçacıklarının Dünya atmosferine girip yanmasıyla oluşuyor. Bu yağmur bazen beklenmedik yoğunlukta "patlamalara" sahne olabilir ve sabırlı gözlemcilere gökyüzünde etkileyici ışık izleri sunabilir.

HALLEY KUYRUKLU YILDIZI'NIN MİRASI: ORIONIDLER

Draconid göktaşı yağmurunu kaçıranlar veya daha fazla görsel şölen izlemek isteyenler için Ekim ayının ikinci yarısında Halley kuyruklu yıldızının enkazından gelen Orionid göktaşı yağmuru devreye giriyor. Bu yağmur, 26 Eylül'de başlayıp 22 Kasım'a kadar süren geniş bir zaman diliminde etkili oluyor ve en yoğun dönemini 21 Ekim Salı gecesi ile 22 Ekim sabahı arasına denk getiriyor.

NASA'ya göre Orionidler, uygun koşullarda saatte 20 kadar meteor üretebiliyor. Draconidler'e kıyasla daha hızlı ve parlak olan bu meteorlar, zaman zaman "ateş topu" olarak adlandırılan, gökyüzünde birkaç saniye kalabilen çok parlak ışık patlamalarına sebep olabiliyor. Orionidleri gözlemlemek için en uygun zaman, Draconidlerin aksine, gecenin ikinci yarısıdır. Gece yarısından sonra başlayan ve şafak öncesine kadar süren saatler, en iyi gözlem fırsatını sunuyor.

Gözlemcilerin, Orion (Avcı) takımyıldızının yer aldığı yöne, yani kuzey yarımkürede güneydoğuya, güney yarımkürede ise kuzeydoğuya yönelmeleri gerekiyor.

GÖKYÜZÜNDEKİ DİĞER RANDEVULAR

Ekim ayı, bu iki büyük göktaşı yağmuru ile sınırlı kalmayarak zengin bir gökyüzü takvimi sunuyor. 9 Ekim Perşembe gecesi, yüzde 88 oranında aydınlık olan Ay, Boğa takımyıldızında yer alan ünlü Ülker (Pleiades) yıldız kümesiyle nadir bir buluşma gerçekleştirecek. Ay'ın parlaklığı kümenin sönük yıldızlarını görmeyi zorlaştırsa da, bir dürbün kullanarak "Yedi Kız Kardeş" olarak da bilinen bu kümenin mavi-beyaz ışıltısını seçmek mümkün olacaktır.

Haftanın sonlarına doğru, 10-11 Ekim'de oldukça sönük olan Delta Aurigid göktaşı yağmuru da etkin olacak. Bu yağmur, saatte yalnızca iki meteor üretmesi nedeniyle adeta "göksel bir dipnot" olarak tanımlanıyor. Yine de dikkatli gözlemciler için bir sürpriz barındırabilir. Capella yıldızı yakınlarında görülen "kayan yıldızlar", büyük olasılıkla bu yağmura ait olacaktır.

Bu hafta, Ay’ın Boğa takımyıldızından geçişi, bu bölgeyi tanımak için de bir fırsat sunuyor. Geceleri doğu ufkuna bakıldığında, Boğa'nın başını oluşturan V biçimindeki Hyades yıldız kümesi ve parlak turuncu göz olarak parlayan Aldebaran yıldızı kolayca fark edilebilir. Ayrıca bu takımyıldız içinde, 1054 yılında kaydedilen bir süpernovanın kalıntısı olan Yengeç Bulutsusu da bulunmaktadır.