İran ile İlgili BMGK Kararlarında Geri Dönüş Süreci Başlatıldı

Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot ve İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, 20 Temmuz 2015 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) 2231 sayılı kararı ile Kapsamlı Ortak Eylem Planı'nın (KOEP) imzalandığını hatırlatarak ortak bir açıklama yaptı.
ABD'nin anlaşmadan çekilmesinin ardından, İran'ın geri adım attığı ifade edilen açıklamada, "ABD’nin Mayıs 2018’deki çekilmesine rağmen İran, Mayıs 2019'da anlaşma gerekliliklerini yerine getirmeyi durdurdu. Ancak Almanya, Fransa ve İngiltere (E3) anlaşmaya bağlı kaldı" denildi.

Açıklamanın devamında, İran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) anlaşmanın geçerlilik süresini doğrulamasına ve izleme faaliyetlerine izin vermediği, ayrıca anlaşmanın ek protokolünü uygulamaktan vazgeçtiği belirtildi.
Bu tutumla İran’ın anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerini ihlal ettiği vurgulanarak, son beş yılda İran ile müzakere süreçlerinde önemli ilerleme kaydetmek için her türlü çaba gösterildiğine dikkat çekildi.
"YOĞUN ÇABALARIMIZ DEVAM EDİYOR"

Açıklamada, “Gerilimi azaltmak ve İran ile ABD’yi müzakere masasına oturtmak amacıyla yoğun diplomatik çabalarımızı sürdürüyoruz” ifadelerine yer verildi.

E3 ülkelerinin anlaşmanın korunması noktasında “iyi niyetli” hareket ettiği vurgulandı; İran'ın KOEP gerekliliklerine uymadığına dair tespitlerin "açık ve kasıtlı" olduğu kaydedildi. Ayrıca, nükleer silahların yayılmasıyla ilgili başlıca tesislerin UAEA tarafından denetlenmediği bildirildi.
İran'ın yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stoku için hiçbir sivil gerekçe sunamadığına dikkat çekilerek, bu durumun uluslararası barış ve güvenlik için bir tehdit oluşturduğu ifade edildi.
Açıklamada, İran'ın eylemleri sonucunda ve BMGK kararı çerçevesinde, Fransa, Almanya ve İngiltere’nin BMGK'ye, İran'ın KOEP kapsamındaki taahhütlerini yerine getirmediğine dair bildirimde bulunma kararı aldığı aktarıldı.
Açıklamanın devamında şu ifadelere yer verildi:
“Bu bildirim, 2231 sayılı kararda tanımlanan geri dönüş sürecini başlatır. Geçmişte iptal edilen BMGK kararlarının mümkün yeniden tesisinden önce 30 günlük bir süre açarak, İran ile ciddi diplomatik çabaları sürdürmeye devam edeceğiz.”

BMGK, yapılan bildirim sebebiyle 30 gün içinde İran'a yönelik kararların kaldırılmasına yönelik yeni bir karar almadığı takdirde, yaptırımlar dahil altı BMGK kararının yeniden yürürlüğe gireceği belirtildi.
BM YAPTIRIMLARI NASIL GERİ GETİRİLİR?
2231 sayılı BMGK kararına göre, anlaşmaya katılan herhangi bir devlet, İran'ın önemli ölçüde uyum sorunları yaşadığını düşündüğünde Güvenlik Konseyi'ne şikayette bulunabiliyor. BMGK’ye iletilen konuyla ilgili 30 günlük bir süreç başlatılacak.
Bu sürede BMGK'nın İran'a yönelik yaptırımların kaldırılmasının devam etmesi için yeni bir karar alması gerekecek. Bu kararın da BMGK’nın daimi üyeleri olan Rusya, Çin, ABD, Fransa ve İngiltere tarafından veto edilmemesi gerekiyor.
Belirtilen karar zamanında kabul edilmediği takdirde, 2015'teki anlaşma çerçevesinde yürürlükten kaldırılan BM yaptırımları otomatik olarak yeniden etkin hâle gelecektir. Konseyde başka bir oylamaya da gerek duyulmayacaktır.
HANGİ BM YAPTIRIMLARI GERİ DÖNEBİLİR?
Bu mekanizma devreye girdiğinde, 2006-2010 yılları arasındaki İran'a karşı çıkarılan 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı kararlar yeniden geçerli hale gelecektir. Bu durumda geri getirilecek yaptırımlar arasında silah ambargosunun yeniden uygulanması, İran’ın nükleer başlık taşıyan füzeler geliştirdiği tespitine dayanan yasaklar ve çeşitli bireyler ile kuruluşlara yönelik mali ve seyahat kısıtlamaları yer alacaktır.