Dünya Genelinde Silah Bırakma Örnekleri: Süreç ve Başarılar Nasıl Sağlandı?
Terörsüz Türkiye Sürecinde Kritik Bir Dönüm Noktası
Terörsüz Türkiye sürecinin en önemli aşamalarından birine yalnızca saatler kaldı. Gözler, silahların teslim edileceği Irak Kürt Bölgesel Yönetimi sınırları içerisindeki Suleymaniye kentine çevrildi.
Bir grup PKK üyesinin silah bırakma sürecinin ilk etabında gerçekleştireceği törende teslim edilen silahlar imha edilecek.
Milyonların dikkati Süleymaniye'deyken, dünyadan silah bırakma örnekleri de gündeme geliyor.
52 YIL SONRA ANLAŞMAYA İMZA ATILDI
Kolombiya'dan İspanya'ya, Endonezya'dan Filipinler'e kadar...
Ülkelerin coğrafyası farklı, ancak barışı tesis etme çabaları her birinde uzun ve zahmetli bir yolculuk gerektirdi.
Terör örgütlerinin silah bırakma ve tasfiye süreçleri de hiç de kolay gerçekleşmedi.
Yakın tarihin en çarpıcı örneklerinden biri Kolombiya'da ortaya çıktı.
52 yıl boyunca yaklaşık 260 bin kişinin ölümüne sebep olan iç savaşta 1980'lerden 2000'lere kadar çeşitli barış süreci girişimleri yapıldı.
İç savaş ancak 2016 yılında imzalanan anlaşmayla nihayete erdi.
Bu anlaşmanın ardından örgüt, silahsızlanma sürecine girdi.
BM GÖZETİMİNDE SİLAHLARA VEDA
Toprak reformu kararı alındı. Suç işleyen FARC üyeleri için özel mahkemeler kuruldu. Eski militanlar sivil hayata döndü.
Silahlara veda, Birleşmiş Milletler denetiminde gerçekleştirildi.
BM, silah teslim işlemi çerçevesinde toplam 7 bin 132 silahın teslim alındığını duyurdu. Örgütün kırsaldaki gizli cephanelikleri de büyük ölçüde boşaltıldı. Ancak ülkede çatışma ortamı devam etti.
FARC, anlaşma sonrası siyasi bir gruba dönüşse de silah bırakan gerillalara yönelik suikastlar yaşandı.
Bu süreç içerisinde başka bir ayrılıkçı grup olan ELN devreye girdi ve bu sefer ELN ile çatışmalar başladı.
2022 yılında, eski bir gerilla olan Gustavo Petro, Latin Amerika'da sağın kalesi olarak kabul edilen Kolombiya'nın ilk solcu lideri oldu. Petro, 1990 yılında silahları bırakan şehir gerillası hareketi M-19'un bir üyesiydi.
İktidara geldiğinde FARC ile Barış Anlaşması’nı uygulama ve ELN ile barış müzakereleri başlatma sözü veren Petro, bu konuda adımlar attı.
Ancak barış görüşmeleri, ELN'in Eylül 2024'te bir askeri üsse gerçekleştirdiği saldırı sonrası kesintiye uğradı. Müzakere çabaları ise hala devam etmekte.
120 BİN KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ
Güneydoğu Asya ülkesi Filipinler'de hükümet ile Moro İslami Kurtuluş Cephesi arasında süren 40 yıllık çatışmada yaklaşık 120 bin kişi hayatını kaybetti.
Barış müzakereleri sürecine Türkiye de gözlemci olarak dâhil oldu.
2012 yılında imzalanan Çerçeve Anlaşması ve 2014'teki Kapsamlı Anlaşma ile süreç ileri bir aşamaya taşındı.
Müslümanların yoğunlukta olduğu Bangsamoro Bölgesi 2017 yılında resmi olarak özerk kabul edildi.
Silah bırakma süreci de aşama aşama ilerledi. Silahların BM denetiminde teslim edilmesi ve savaşçıların sivil hayata dönüşü sağlandı.
Bazı savaşçılar polis teşkilatına entegre edildi.
Barış süreci yalnızca silahların sessizleşmesiyle kalmadı. Geçiş döneminde adalet ve uzlaşma komisyonları kurularak geçmişle yüzleşme imkânı sağlandı.
TSUNAMİ BARIŞA ZEMİN HAZIRLADI
Barışa giden yollardan biri Endonezya'da gerçekleşti.
Açe bölgesinin bağımsızlığı için mücadele eden Özgür Açe Hareketi 1976 yılında kuruldu.
Kısa ismiyle "GAM" olarak bilinen bu hareket, 2005 yılına kadar Endonezya hükümetine karşı silahlı direniş gerçekleştirdi.
2000 ve 2001 yıllarında, ilk müzakereler İsviçre'nin Cenevre kentinde yapıldı, ancak bu denemeler başarılı olamadı.
Devlet ile örgütü barış anlaşmasına götüren ise bir doğal afetti.
2004'te Güneydoğu Asya'da 200 binden fazla insanın hayatını yitirmesine sebep olan tsunami, barış sürecinin zeminini oluşturdu.
2005 yılında Endonezya hükümeti ile GAM, Helsinki’de anlaşmaya vardı.
Endonezya ordusu Açe’den çekildi ve bölgeye özerk bir yönetim verildi.
Bu süreçte GAM silah bıraktı ve silahlı mücadele yürütmüş kişilerin topluma uyum sağlaması için çeşitli projeler geliştirildi. Genel af ilan edildi.
SİYASİ PARTİYE DÖNÜŞTÜ
Orta Amerika ülkesi El Salvador'da ise iç savaş; ABD destekli El Salvador hükümeti ile Fidel Castro yönetimindeki Küba ve Sovyetler Birliği destekli gerilla gruplarından oluşan Farabundo Marti Ulusal Kurtuluş Cephesi arasında yaşandı.
1979 ile 1992 yılları arasındaki bu iç savaşta 75 binden fazla insan yaşamını yitirdi.
Müzakereler sonucunda bir barış anlaşması imzalanarak genel af ilan edildi. Farabundo Marti Ulusal Kurtuluş Cephesi, silahsızlandırılarak sol görüşlü bir siyasi parti haline getirildi.