Domates Türlerinde Tersine Evrim: Atalara Dönüş Mü Oluyor?

Bazı domates türlerinin, milyonlarca yıl önceki atalarına ait özelliklere yeniden kavuşması, bilim dünyasında şaşkınlık yarattı. Daha önce, çeşitli canlı türlerinde atalara özgü niteliklerin nadiren ortaya çıktığı gözlemlenmişti; ancak bu durum, ilk kez genetik delillerle desteklenmiş durumda.

Uzmanlar, çevresel koşulların değişmesi durumunda, bu tür evrimsel dönüşümlerin gelecekte insanlar dahil diğer türlerde de görülebileceği görüşündeler.

MİLYONLARCA YILDIR KORUNAN SAVUNMA MEKANİZMASI

Hakemli bilimsel dergi Nature Communications’ta yayımlanan bir araştırmaya göre, Galápagos Adaları’ndaki yerel domates bitkileri, atalarından miras kalan kimyasal savunma mekanizmalarını yeniden kullanmaya başlamış durumda.

Bu tür bitkiler, patlıcanlarda da bulunan bileşenlere benzer şekilde, milyonlarca yıldır domateslerde görülmeyen toksik bir moleküler karışım üretiyor. BBC’nin haberine göre, domatesler, patlıcan ve patates gibi gece gölgesi (nightshade) familyasına aittir. Bu bitkiler, otçullardan korunmak için acı tat veren alkaloidler üretiyor.

Bilim insanları, Galápagos'un doğu adalarındaki domateslerin, günümüzdeki kültür domateslerinde görülen alkaloidleri ürettiğini; genç batı adalarındaki bitkilerin ise atalarınca üretilen eşsiz alkaloidlerin üretiminde bulunduğunu tespit etti.

Araştırmanın başındaki isim olan Kaliforniya Üniversitesi moleküler biyokimyacısı Adam Jozwiak, “Bazı kişiler bunun gerçekle örtüşmediğine inanmakta zorlanıyor. Ancak genetik ve kimyasal bulgular, atalara dönüşü gösteriyor. Mekanizma orada ve bu gerçekleşti” açıklamasında bulundu.

TERSİNE EVRİM MÜMKÜN MÜ?

Bilim insanları, bu durumu olası bir “tersine evrim” vakası olarak nitelendiriyor. Genelde evrim, canlıların mevcut koşullara adapte olarak ilerlerken; uzun süredir kaybolan özelliklerin geri dönüşü bilimsel açıdan tartışmalı ve pek olası görülmemekte. Fakat, domates bitkilerinin atalarının kullandığı genetik yolu izleyerek bu savunma bileşenlerini üretmesi ilgi çekici bir gelişme olarak kaydedildi.

Araştırmacılar, alkaloid üretiminden sorumlu belirli bir enzimi inceleyerek bu nadir durumu kanıtladılar. ScienceAlert’a göre bazı türler, atalarına benzer özellikleri yeniden kazanabilir; ancak bunu tam anlamıyla aynı genetik mekanizma üzerinden gerçekleştirmek oldukça nadirdir ve kanıt bulunması zorluğu da söz konusudur.

ZORLAYICI ŞARTLARA UYUM

Bilim insanları, Galápagos'un zorlu çevresinin bu genetik değişime yol açabileceğini düşünüyor. Jozwiak, “Bitkiler, atalarının karşılaştığı koşullara benzer bir ortam tepkisi veriyor olabilir” ifadelerini kullandı.

Eski doğu adaları daha geniş bir biyolojik çeşitliliğe ve istikrarlı bir ekosisteme sahipken, modern alkaloidlerin burada üretilmesi dikkat çekiyor. Genç batı adaları ise daha çorak bir yapıya sahip olup, burada eski tip alkaloidlerin üretimi gerçekleşiyor.

Benzer tersine evrim örneklerine yılanlar, balıklar ve bakterilerde sıkça rastlansa da, bu kadar belirgin ve kimyasal olarak net bir örneğe nadir olarak ulaşılıyor. İklim değişikliği gibi etkenlerle diğer türlerin de benzer evrimsel dönüşümler esnasında zamanla ortaya çıkması mümkün. Jozwiak, “İnsanlar için de geçerli olabilir. Çok kısa bir sürede gerçekleşmez elbette, ama eğer çevresel koşullar yeterince değişirse, zaman içinde mümkün hale gelebilir” dedi.