Diyarbakır Müzesi'nde Görülmemiş Bir Yenilik: İlk Maket Ev Yapısı Sergileniyor!

Çayönü Tepesi Kazı Projesi'nde Önemli Bulgular

Çayönü Tepesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Diyarbakır'ın Ergani ilçesinin 7 kilometre güneybatısında, Ergani Ovası'nın kuzey kısmında konumlanan tarihi bir yerleşim alanıdır. Bu bölge, insanlık tarihinin yerleşik hayata geçiş sürecini simgeleyen Neolitik Dönem'in ilk dönemlerinden beri, yani yaklaşık 12 bin yıl önce insanlar tarafından iskan edilmiştir. Çayönü Tepesi, yalnızca Anadolu'nun değil, aynı zamanda Yakındoğu ve Levant coğrafyasının Neolitik Dönem kültürel tarihini en iyi şekilde yansıtan alanlardan biri olarak dünya kültür tarihi açısından önemli bir yer tutmaktadır.

Kazı projesi, ilk kez 1964 yılında İstanbul Üniversitesi'nin Prehistorya (Tarih Öncesi Arkeoloji) kurucularından Prof. Dr. Halet Çambel ve Chicago Üniversitesi'nden Prof. Dr. Robert John Braidwood'ın ortaklaşa başlattığı bir çalışmadır. Kazı başkanlığı, 1987-1992 yılları arasında Prof. Dr. Mehmet Özdoğan'a, 2015-2023 yılları arasında ise Prof. Dr. Aslı Erim-Özdoğan'a devredilmiştir.

Cumhurbaşkanlığı’nın desteklediği kazılar arasında yer alan Çayönü Tepesi Kazı ve Araştırma Projesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Müzecilik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Savaş Sarıaltun başkanlığında sürdürülmektedir.

Kazı çalışmalarında birçok eser ortaya çıkarılırken, en dikkat çekici bulgu ise dünyanın ilk ev maketi veya modeli olarak kabul edilen eser olmuştur. Çayönü Tepesi ve buradaki yaşam hakkında detaylı bilgiler sunan maket ev, şu anda Diyarbakır Müzesi’nde sergilenmektedir.

Kazı Başkanı Doç. Dr. Sarıaltun, Çayönü Tepesi'nin ayrıcalıklı bir nokta olduğunu ve burada hücre planlı yapılar bulunduğunu ifade etti. Bu tür yapıların mimarlık tarihi ve şehir planlamacıları açısından özel bir önem taşıdığını belirten Sarıaltun, farklı veya aynı ailelere ait yapıların bu alanda inşa edildiğini söyledi.

Sarıaltun, Çayönü ahalisi arasında yapılar inşa ederken birbirlerine saygı gösterdiklerini ifade ederek, "Evler birbirlerinin önünü kapatmıyor, belli bir düzende sıralanmış. Aralarında küçük sokaklara benzer boşluklar mevcut" dedi.

Aynı zamanda, burada yaklaşık 10 bin yıl önce yaşayan topluluğun evlerinin maketlerini de yaptığını vurgulayan Sarıaltun, "Şu ana kadar bulunmuş toplam 17 maket örneği var. Bunların en iyi korunmuş ve en tam hali şu an Diyarbakır Müzesi’nde sergileniyor. Bu açıdan, dünyanın en eski maket ev yapısı olduğunu söyleyebiliriz" şeklinde konuştu.