Cumhuriyet Döneminin İlk Hava Şehidi: Cengiz Topel'in Hayatı ve Mirası

Cengiz Topel'in Hayatı ve Kariyeri

Trabzonlu tütün eksperi Hakkı Topel ile Mebuse Topel'in oğlu Cengiz Topel, 2 Eylül 1934 tarihinde Kocaeli’nin İzmit ilçesinde dünyaya geldi. İlkokul eğitimine Bandırma'da başlayıp, Gönen'de devam eden Topel, babasının vefatının ardından ailesiyle İstanbul'un Kadıköy ilçesine yerleşti. İlk ve orta öğrenimini Kadıköy Yel Değirmeni Okulu'nda tamamladı. Lise eğitimine Haydarpaşa Lisesi'nde başlayan Topel, ardından Kuleli Askeri Lisesi'ne geçerek 1953 yılında buradan mezun oldu. Cengiz Topel, 1955 yılında Kara Harp Okulu'ndan mezuniyetinin ardından asteğmen rütbesiyle Türk Silahlı Kuvvetleri'ne katıldı.

Havacılığa olan ilgisi küçük yaşlardan beri süren Topel, pilotaj eğitimi almak üzere Kanada’ya gönderildi. Buradaki pilotaj eğitimini başarıyla tamamlayan Topel, 1957 yılında yurda dönerek Merzifon 5'inci Ana Jet Üs Komutanlığı'nda göreve başladı. 1961 yılında Eskişehir 1. Hava Ana Jet Üssü'ne atanan Topel, 1963 yılında yüzbaşılığa terfi etti.

Kıbrıs'ta Uyarı Uçuşu Görevi

5 Ağustos 1964'te Rumlar, Erenköy ve Mansur bölgelerine denizden hücumbotlar ve karadan tanklarla destekli piyade birlikleri ile saldırıya geçti, Türk kasabaları ve kıyıdaki balıkçı teknelerine ateş açtı. Birleşmiş Milletler Gücü'nün bu duruma kayıtsız kalmasının ardından Türkiye, ilk yardım için 7 Ağustos'ta 4 uçak gönderdi.
Rum tarafının Kıbrıs'taki Türklere yönelik saldırılarını önleyebilmek amacıyla Türk jetlerinin Kıbrıs üzerinde uyarı uçuşu yapmasına karar verildi. Bu süreçte Pilot Yüzbaşı Topel, 8 Ağustos 1964'te Eskişehir'den Kıbrıs'a, dörtlü kol komutanı olarak gönderildi. İkinci hücum kolunda 4 jetle uçan Yüzbaşı Cengiz Topel, Üsteğmen İzzet Öztarhan, Yüzbaşı Mehmet Konedralı ve Üsteğmen Ethem Sancar, komuta altında yeralıyordu. Topel'in F100F jeti, ikinci dalışına hazırlanırken yerden açılan ateşle düşürüldü.
İşkenceyle Öldürüldü
Paraşütle atlamak zorunda kalan Topel, Lefke, Gaziveren, Elye ve Çamlıköy Türk yerleşim alanları arasında bulunan Peristeronori adlı Rum köyü yakınlarındaki bir asfalt yola iniş yaptı ancak olay yerine gelen 3 Rum askerince esir alındı. Gözaltında, mermisinin bitimine dek kendisini koruduğu ve yanına kimseyi yaklaştırmadığı ifade ediliyor. Topel'in başına gelenlerle ilgili bazı rivayetler bulunsa da, uluslararası savaş hukukunu ihlal eder biçimde işkenceye maruz kalıp öldüğü söyleniyor. Ancak Rum kesimi, Topel'in yaralı olarak yakalandığını ve hastanede tedavi altına alındıktan sonra hayatını kaybettiğini iddia ediyor. Cengiz Topel, Kıbrıs'taki ilk Türk hava harp şehidi olarak anılıyor. Naaşı, Türkiye'nin yoğun çabaları sonucu 12 Ağustos 1964'te Rum tarafından teslim alındı.
Sakızağacı Hava Şehitliği'nde Toprağa Verildi
Cengiz Topel'in naaşı, Kıbrıs, Adana, Ankara ve İstanbul'da yapılan törenlerin ardından 14 Ağustos 1964'te Edirnekapı'da bulunan Sakızağacı Hava Şehitliği'ne defnedildi. Cumhuriyet tarihinin ilk hava harp şehidi olarak anılan Cengiz Topel'in ismi, bugün Türkiye’nin çeşitli illerinde yüzlerce park, cadde ve sokakta yaşatılmaktadır. KKTC'de adına anıt dikilmiş ve müze açılmış olup, bir köy ve hastaneye de ismi verilmiştir.

Topel'in Hatırası Yaşatılıyor

Cumhuriyet döneminin ilk hava harp şehidi Yüzbaşı Cengiz Topel'in anısı, KKTC’nin Lefke bölgesinde bulunan Şehit Hava Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel Anıtı'nda yaşatılmaktadır. Anıt, Lefke ile Güzelyurt ilçelerini bağlayan sahil yolundaki bir park içerisinde yer almaktadır. Yeşilyurt-Gemikonağı arasındaki sahilde bulunan bu anıt, Lefke ilçe merkezine 7,5 ve Güzelyurt ilçe merkezine 17 kilometre mesafededir. 1990 yılında ziyarete açılan anıt, bölgenin tanınmış noktalarından biridir. Anıtın bulunduğu parkta, Cengiz Topel'in paraşütle atlayışını gösteren kabartma, Türk Hava Kuvvetleri Anıtı, Kıbrıs’ın tarihi ile ilgili Türkçe ve İngilizce bilgi panoları ve Topel'in vurulan uçağına ait parçalar yer almaktadır. Ayrıca, anıtta Topel'in özgeçmişi ve fotoğraflarıyla Kıbrıs ve Türkiye'deki cenaze törenlerine ait fotoğraflar da sergilenmektedir. 2019 yılında, anıtın etrafındaki olumsuz görüntülerin giderilmesi amacıyla bir düzenleme yapıldı. Yapılan çalışmalar sonucunda anıtın önüne, Topel'in 1964 yılında düşürülen F-100 savaş uçağının bir replikası yerleştirildi.
Şehit Yüzbaşı Cengiz Topel Anıtı'nda bir büst de bulunmaktadır.