Avrupa, Rus Gazına Veda Ediyor!

AB, Rus Gazına Bağımlılığı Sonlandırmak İçin Adım Atıyor

Avrupa Birliği (AB), bazı üye ülkelerin itirazlarına rağmen uzun süredir süregelen Rus gazı bağımlılığını sona erdirme hedefine yönelik önemli adımlar atıyor. Enerji arz güvenliğini sağlamak amacıyla ABD ve Katar'dan sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) alımını artıran AB, Norveç'ten de boru gazı ithalatını çoğaltmayı hedefliyor.
AB Komisyonu, Rusya'dan gaz ve petrol ithalatını kademeli olarak sonlandırmayı amaçlayan bir yasa taslağı üzerinde çalışmalarını sürdürüyor. Bu taslak gereği, AB'nin Rus gazı kullanımının 1 Ocak 2028 itibarıyla sona ermesi bekleniyor.
AA muhabirinin edindiği bilgilere göre, Rus gazının Avrupa'ya ulaşımını sağlayan yollar, 1964'te açılışı yapılan Druzhba Boru Hattı ile başlamış, Yamal-Avrupa, Soyuz, Kuzey Akım ve TürkAkım gibi boru hatlarıyla devam etmiştir. Ancak, Şubat 2022'de başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı sonrasında AB’nin Moskova'ya karşı uyguladığı yaptırımlar bu ilişkinin sona ermesine neden oldu.
2021 yılında, AB'nin yıllık gaz tüketimi 413 milyar metreküp seviyesindeydi. Bu dönemde Rusya, AB'ye 150 milyar metreküp gaz ihraç etmiş ve bu rakam, savaş öncesi dönemde AB'nin toplam gaz ithalatının yüzde 45'ini oluşturuyordu.
Savaşın patlak vermesiyle birlikte, AB ilk yaptırım paketini devreye koyarak Rus gazının Avrupa'daki depolama tesislerine erişimini yasakladı. Eylül 2022'de meydana gelen patlamalar sonucunda Kuzey Akım 1 ve 2 boru hatları kullanılamaz hale gelmiş, böylece Rus gazının AB’ye ulaşımı büyük bir darbe aldı.
AB, Ukrayna üzerinden yapılan gaz sevkiyatının 1 Ocak 2025'te sona ermesiyle, Rusya'dan geçen yarım asırlık gaz ithalatını tamamen sonlandırmaya bir adım daha yaklaşmış durumda.
AB, toplam boru gazı ile LNG ithalatını 2021'de 336 milyar metreküp, 2022'de 333 milyar metreküp, 2023'te 289 milyar metreküp ve 2024'te 273 milyar metreküp düzeyinde gerçekleştirdi. Bu yıl ise Rusya'dan AB'ye toplam 36,5 milyar metreküp LNG ve boru gazı sevkiyatı olması bekleniyor.
Rusya'nın AB'nin gaz ithalatındaki payı 2021'de yüzde 45 iken, 2024'te bu oranın yüzde 19'a gerilemesi öngörülüyor. Ayrıca, Ukrayna'dan gelen gaz miktarının bu yıl sona ermesiyle bu oranın yüzde 13'e düşmesi bekleniyor.
AB GAZ PAZARINDA ABD VE NORVEÇ'İN ROLÜ ARTIYOR
Rusya'dan boru gazı alımını kademeli olarak azaltan AB, savaş sonrası dönemde LNG terminali ve gazlaştırma kapasitesini artırmaya yönelik önemli yatırımlar yapmaya başladı. 2021'de 164,3 milyar metreküp olan yeniden gazlaştırma kapasitesi, 2022'de 185,8 milyar metreküpe, 2023’te 213,2 milyar metreküpe ve geçen yıl 235,1 milyar metreküpe yükseldi. Bu yıl ise kapasitenin 263,9 milyar metreküp olacağı tahmin ediliyor.
Mayıs 2022'de yürürlüğe giren REPowerEU programı kapsamında gaz kullanımını azaltmayı hedefleyen AB'nin yıllık gaz tüketimi, 2021'de 413 milyar metreküpten 2022'de 356,4 milyar metreküpe, 2023'te 330,5 milyar metreküpe ve 2024'te yaklaşık 332 milyar metreküpe geriledi.
AB, enerji sepetinde Rus gazının payını azaltmaya devam ederken, azalan Rus gazı miktarını yerine koyma konusunda LNG alımlarında ABD ve Katar, boru gazı alanında ise Norveç önemli roller üstleniyor. Norveç'ten gelen gazın payı, 2021'den 2024'e kadar yüzde 29,2'den yüzde 49,6'ya çıkarken; ABD'den gelen LNG'nin payı yüzde 20'lerden yüzde 45'e yükseldi.
Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal-Avrupa boru hatlarının kullanıma kapatılması ile birlikte Türkiye, TürkAkım Boru Hattı sayesinde tek geçiş güzergahı olarak dikkat çekiyor.
AB, RUS GAZINI İTHALATINDAN ÇIKARMAK İSTİYOR
AB Komisyonu, önümüzdeki günlerde Rusya'dan gaz ve petrol ithalatını kademeli olarak bitirecek bir yasa teklifi hazırladı. Teklifin içeriğine göre, üye ülkelerde Rusya menşeli boru gazı ve LNG aşamalı olarak kullanımdan kaldırılacak. Yeni sözleşmelerle Rusya'dan gaz alımının 1 Ocak 2026'da sona ereceği belirtilirken, 17 Haziran 2025'ten önce imzalanan kısa vadeli sözleşmeler kapsamındaki gaz alımı 17 Haziran 2026'ya kadar devam edecektir. Ayrıca, deniz kıyısı bulunmayan ülkelerin uzun vadeli sözleşmelerle gerçekleştirdiği boru gazı teslimatlarına 2027 sonuna kadar izin verilecektir.
Böylece, 1 Ocak 2028 tarihi itibarıyla AB'nin Rus gazı kullanımı fiilen sona erecektir.
İTİRAZLAR "NİTELİKLİ ÇOĞUNLUK"LA AŞILACAK
Yasa teklifinin yürürlüğe girmesi için AB Konseyi'nde üye ülkelerin "nitelikli çoğunluk"la onay vermesi ve Avrupa Parlamentosu'nun teklifi kabul etmesi gerekecek. Macaristan ve Slovakya, enerji fiyatlarını artıracağı gerekçesiyle Rus gazına yönelik bir alım yasağına itiraz etmekte. Ancak, Konsey'in bu tür kararları nitelikli çoğunlukla alma yetkisi, itiraz eden ülkelerin veto hakkı olmadan sürecin ilerlemesine imkan tanımaktadır. Bu durumda, Macaristan ve Slovakya gibi muhalif ülkeleri baypas etme çabası olarak değerlendiriliyor.