ABD-Çin Gerilimi: Ekonomik İstikrarı Tehdit Eden Unsurlar

ABD-Çin Rekabetinde Yeni Tırmanış: Gümrük Tarifeleri ve Teknoloji Kısıtlamaları

ABD ile Çin arasındaki güçlü güç rekabetinin yarattığı gerginlik, son aylarda gümrük tarifeleri, teknoloji sınırlamaları ve kritik hammaddelerin kontrolü üzerine yaşanan anlaşmazlıklarda kritik bir aşamaya ulaşmış durumda. İki ülke, artan tarife oranlarıyla tırmanan ticaret gerginliğinin çözümü için müzakereler yürütürken, çip endüstrisinden yapay zekaya, nadir toprak elementlerinden soya fasulyesi ihracatına kadar pek çok alanda ihtilaf yaşamaktadır.
Büyük bir gelişme olarak, yalnızca bu hafta içinde yaşanan olaylar, ABD ve Çin'in çok sayıda alanda birbirlerine karşı hamlelerde bulunduğunu ortaya koyuyor. Pekin yönetimi, 9 Eylül’de nadir toprak elementleri ve üretim teknolojileri üzerine yeni kısıtlamalar getirirken, bir gün sonra ABD merkezli savunma sanayi firmalarını yaptırım listesine almış ve Amerikan çip üreticisi Qualcomm hakkında anti-tekel soruşturması başlatmıştır.
ABD Başkanı Trump ise, Çin'in nadir toprak elementleri konusundaki eylemlerini sert şekilde eleştirerek, bu tutumun devam etmesi halinde Çin'den ithal edilen ürünlere 1 Kasım itibarıyla yüzde 100 ek gümrük tarifesi getireceklerini, ayrıca tüm kritik yazılımların ihracatını durduracaklarını belirtmiştir.

Nadir Toprak Elementleri Üzerindeki Yeni Kısıtlamalar

Çin Ticaret Bakanlığı, 9 Eylül’de yaptığı açıklamada ulusal güvenlik gerekçesiyle bazı malzeme ve ürün çeşitlerine yönelik yeni ihracat kısıtlamaları getirdiğini duyurdu. Bu kısıtlamalar arasında özellikle elektrikli araçlardan akıllı telefonlara, uzay araçlarından silah sistemlerine kadar farklı ileri teknoloji ürünlerinde kullanılan nadir toprak elementleri ve ilgili üretim teknolojileri bulunmaktadır. Nadir toprak elementlerini çıkarma, eritme ve ayırma süreçleri kısıtlanırken, bu elementlerin geri dönüşümü ile ilgili teknolojilerin ihracatı da kontrol altına alınmıştır. Ayrıca, bu elementlerin ihracatını gerçekleştiren yabancı şirketlere, sivil ve askeri kullanıma yönelik ürünler için Ticaret Bakanlığından lisans alma zorunluluğu getirilmiştir. Çin’in, ihracat kontrolü altında tutulan kritik mineraller listesini genişletmesi ve batarya üretiminde kullanılan bazı ürünlere kısıtlamalar getirmesi de dikkat çekmektedir.

APEC Zirvesi Öncesi Gerilim Artıyor

Alınan kararların, ABD ile Çin arasında süregelen tarife müzakerelerinin devam ettiği ve iki ülke liderinin bu ay sonunda Güney Kore’de gerçekleştirilecek Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Zirvesi çerçevesinde yüz yüze görüşmeye hazırlandığı dönemde gündeme gelmesi dikkat çekmektedir. China, ABD'nin çip sektörüne uyguladığı kısıtlamalara karşılık olarak önceki dönemlerde nadir toprak elementleri üzerinde benzer önlemler almıştır. Biden yönetiminin İhracat Kontrol Listesi'ne aldığı 31 şirkete ek olarak, Trump'ın tekrar göreve gelmesiyle birlikte ABD'nin tarife politikaları da daha korumacı bir halde sürdürülmektedir.

Trump'ın Tepkisi ve Yaptırımlar

ABD Başkanı Trump, Truth Social hesabı üzerinden yaptığı paylaşımlarda, Çin’in nadir toprak elementleri konusundaki tutumunu eleştirmiştir. Çeşitli ülkelerden gelen bildirilerine göre, Çin yönetimi, nadir toprak elementleri üretiminin her aşamasına kontrol uygulama niyeti taşıdıklarını belirten mektuplar almıştır. Trump, bu tutumun dünya piyasalarında tıkanmalara yol açabileceğini ve birçok sanayi alanında küresel üretimi olumsuz etkileyebileceği uyarısını yapmıştır. Aynı zamanda, Çin'e karşı 1 Kasım’dan itibaren ek gümrük tarifeleri uygulama planından bahsetmiştir.

Qualcomm’a Yönelik Soruşturma

Ayrıca, Çin Devlet Piyasa Düzenleme İdaresi, ABD'li çip üreticisi Qualcomm hakkında anti-tekel soruşturması başlatıldığını açıklamıştır. Bu soruşturmada Qualcomm’un, İsrailli bir çip geliştiricisi ile olan devralma sürecinin, Çin’in tekelleşme karşıtı düzenlemelerini ihlal edip etmediği araştırılacaktır. Qualcomm, dünya genelindeki büyük akıllı telefon pazarından önemli bir gelir elde etmekte ve daha önce de benzer şekilde Nvidia hakkında soruşturmalar yapılmıştır.

Çip Savaşları ve Ticaret Dinamikleri

ABD’nin önceki yönetimi, ulusal güvenliği tehdit edebilecek kritik teknolojilerin transferinin engellenmesine yönelik adımlar atmıştı. Biden’ın uygulamaya koyduğu Çip ve Bilim Yasası, Çin’in ileri teknolojiye erişimini sınırlamayı hedefliyor. Biden yönetimi, bireysel olarak çip üretim donanımlarına yönelik kısıtlamalar getirirken, Trump yönetimi geleneksel ticaret hamleleriyle bu alandaki mücadelesini sürdürmektedir. İki ülke arasındaki ticaret müzakereleri de, özellikle tarife artışlarıyla birlikte sıkı bir biçimde devam etmektedir.

Son dönemdeki gelişmeler, ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşı ve teknoloji rekabetinin karmaşık ve çok yönlü bir mücadele haline dönüştüğünü göstermektedir. Her iki tarafın da almış olduğu tedbirler ve karşılıklı kısıtlamalar, küresel ticareti doğrudan etkileyerek yeni bir dinamik yaratmaktadır.