81 Yıllık Kayıplar: Fransa, Yeraltındaki Sırları Gün Yüzüne Çıkaracak

Fransız Sömürge Katliamının İzleri Araştırılıyor

Senegal'in başkenti Dakar'a bağlı Thiaroye askeri mezarlığında Fransız sömürgelerinden kalan delillerin araştırılması sürüyor.

Bu mezarlık, Fransız sömürge güçlerinin İkinci Dünya Savaşı sırasında işledikleri bir soykırımın ardındaki gerçeği aydınlatmak amacıyla gerçekleştirilen kazılara ev sahipliği yapıyor.
1944 yılı kasım ayında, Batı Afrika ülkelerinden yaklaşık 1,600 asker, Fransa adına savaştıktan sonra Almanya tarafından esir alınarak Thiaroye kampına gönderildi.
Kısa bir süre içinde ödenmeyen maaşlar ve beyaz askerlerle aynı muameleyi görme taleplerinin karşılanmaması nedeniyle gerginlik arttı. 1 Aralık’ta Fransız birlikleri bu askerlere ateş açtı.
Bu katliamın detayları, öldürülen askerlerin sayısı ve gömüldükleri yer hâlâ belirsizliğini koruyor. AFP ekibi, yakınlarda arkeologların gömülü kalıntıları bulmak ve incelemek için yaptığı kazıların yapıldığı mezarlığı ziyaret etti.
Beyaz taş ve beton sınırlarla belirlenmiş 202 mezar sırası, deniz kabuklarıyla kaplı durumda. Ancak mezarların kime ait olduğu ya da her bir mezar taşının altında gerçekten bir beden olup olmadığı bilinmiyor. Araştırmacılar şimdiye kadar mezarların yalnızca çok küçük bir bölümünü kazabildi.
Mezarlık, 1926 yılında sömürgeci Fransa tarafından Afrikalı askerlerin gömülmesi amacıyla oluşturulmuştu. Bazı araştırmacılar, Thiaroye katliamında hayatını kaybeden askerlerin burada gömüldüğüne inanıyor.

Mavi plastikle kaplanmış, topraktan çıkarılan mezar kapları, arkeologların çalışmalarının bir göstergesi niteliğinde. "ARŞİVLERE ERİŞİM ÇOK ZOR"
Senegal, bu katliamı tam olarak araştırabilmek için Fransız sömürge arşivlerine erişimin oldukça güç olduğunu belirtiyor. Bu sebeple Senegal Ordusu Arşivleri ve Tarihi Mirası Direktörü Albay Saliou Ngom, “yeraltını konuşturmanın” elzem olduğunu söylüyor.
Arkeologlar, şimdiye kadar iki büyük baobab ağacının birinin altında ilk kazılarını gerçekleştirdi. Bu dev ağaçlar, gömülü cesetlerin yerini gösterebiliyor.
Silahlı Kuvvetler Müzesi teknik danışmanı ve tarih-coğrafya profesörü Mamadou Kone, AFP’ye verdiği demeçte, baobabların “kalkerli toprakları seven” ağaçlar olduğunu belirtti. Kone, “Bir yerde kemikler varsa, genellikle o noktada bir baobab da vardır” ifadelerini kullandı.

ŞİDDETİN İPUÇLARI
Araştırmacılar, 16 Ekim'de Senegal Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye’ye sundukları resmi raporda, katliamı “önceden planlanmış” ve “örtbas edilmiş” olarak tanımladı; ölü sayısının ise önemli ölçüde eksik bildirildiğini ifade etti.
Fransız sömürge yetkilileri o dönemde 70 kadar askerin öldürüldüğünü iddia etmişti. Ancak araştırmaları yürütenler, en güvenilir tahminlerin ölü sayısının 300 ile 400 arasında olduğunu ve bazı askerlerin Thiaroye mezarlığına gömüldüğünü gösterdiğini belirtiyor.
Kazıya öncülük eden arkeologlardan Mustafa Sall, ilk 34 mezardan 7'sinin kazıldığını açıkladı. Albay Ngom, “Arkeologlar yedi iskelet buldu. Bu, tarihi gerçeği arayışta önemli bir adım” dedi.
Sall, bir iskelette kalbin bulunduğu sol tarafta bir kurşun olduğuna dikkat çekti. Ayrıca, “Bazı iskeletlerde omurga, kaburga ya da kafatası yok; bazı bireyler bacaklarına bağlı demir zincirlerle gömülmüş. Bu durum onların şiddete maruz kaldıklarını gösteriyor” şeklinde konuştu.
Sall, mezarların kalıntılardan daha yeni olduğunu belirterek, “Bir olasılık, mezarların ilk gömülmeden sonra yapıldığı ya da düzgün gömülmüş gibi görünmesi için sahnelendiği yönünde” dedi.

TARAMA RADARI KULLANACAKLAR
Sall, bir sonraki önemli adımın DNA örnekleri alınarak bireylerin kökenlerinin tespit edilmesi olacağını açıkladı ve "Ön sonuçlar tüm soruları net bir şekilde yanıtlayamıyor” dedi. Ayrıca, balistik uzmanları, kullanılan askeri teçhizat hakkında bilgi sağlayacak.
Bu arada Senegal hükümeti, mezarlığın alt katmanlarını daha iyi incelemek için yer altı tarama radarı (GPR) siparişi verdi.
Albay Ngom, “81 yıldır tarihi gerçeği arıyoruz. Eğer yeraltı bize bu gerçeği sunarsa, bundan daha anlamlı bir şey olamaz” dedi.
Cumhurbaşkanı Faye, askerlerin anısını yaşatma sözü vererek, toplu mezar içermesi muhtemel bütün alanlarda arkeolojik kazıların sürdürülmesine onay verdiğini duyurdu.
Kasım 2024’te, katliamın 80'inci yıldönümü yaklaşırken, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Fransız sömürge güçlerinin Thiaroye’de bir “katliam” gerçekleştirdiğini resmi olarak kabul etmişti.